Kapsayıcı ekonomik program ihtiyacı

*Türkiye bütçe harcamalarını artırarak, teşvik mekanizmalarına yüklenerek ya da kredi kuruluşlarını zorlayarak ihtiyacı olan ekonomik büyümeyi gerçekleştiremez. Türkiye ekonomisindeki faktör işsizliğinin doğal seviyesine inmesi için dış kaynaklara tekrar ulaşması gerekir. Ancak Türkiye kürsel para bolluğundan son birkaç yıldır yararlanamamaktadır.

*Ekonomi, çıkışa hazırlanmakla birlikte top yekûn bir çıkış sürecine henüz başlayamamış olup dipteki yatay seyrini korumaktadır. Özel sektörün yüksek borçluluğu, bankaların yapılandırılmış kredileri, ABD kaynaklı potansiyel yaptırımlar, AB ile bozulan ilişkiler ve bölgesel jeopolitik kargaşa ekonomide yakın geleceğine dair beklentileri bozmaya ve belirsizlikleri artırmaya devam etmektedir.

*Merkez Bankası’nın enflasyon düşüşünün üzerinde hızlı bir faiz indirimine gitmiş olması, reel faizi negatif alana itti. Negatif reel faizin dövize yönelime sebep olmaması için bir an önce etkili bir ekonomik programın uygulanması gerekiyor. Türkiye ekonomisi politik tıkanmaya, politik tıkanma da ekonomik istikrarsızlığa katkı sunuyor.

Bütçe açıklarıyla finanse edilen bir modele dayalı olarak ekonominin üretim ve tüketim taraflarında yukarı yönlü çıkış arayışları biraz daha güç kazanıyor.

Büyümeyi artırmak için abartılan mali teşvikler, yoğun ve zorlayıcı kredi ivmelenme çabaları, ilave dengesizlikler yaratacak. Zira verimlilik artışı sağlanmadan büyüme üzerinde yapılan baskılar enflasyonu yeniden tetikleyebilir. TCMB’nin artacak olan enflasyona yüksek faiz yoluyla cevap vermesinin yolu da şu anda siyaseten tıkandı.

Türkiye bütçe harcamalarını artırarak, teşvik mekanizmalarına yüklenerek ya da kredi kuruluşlarını zorlayarak ihtiyacı olan ekonomik büyümeyi gerçekleştiremez. Türkiye ekonomisindeki faktör işsizliğinin doğal seviyesine inmesi için dış kaynaklara tekrar ulaşması gerekir.

TÜRKİYE PARA BOLLUĞUNDAN SON BİRKAÇ YILDIR YARARLANAMIYOR

Her ne kadar küresel düzeyde sıkı para politikasına geçilmesi gündemde ise de küresel parasal genişlemenin olanakları hala devam ediyor. Ancak Türkiye bu para bolluğundan son birkaç yıldır yararlanamıyor. Türkiye ekonomisinin büyümesi için esas kaynak buralardadır.

Türkiye ekonomisinde sermaye birikiminin erime süreci hala devam ediyor: Daralan iç talep ve artan üretim maliyetleri nedeni ile son bir yılda şirketler var olan talebi stok eritme yoluyla karşılamaktaydılar, ancak son zamanlarda, şirketler azalan stoklarının yerine yenilerini koymaya başladıklarını görüyoruz. Bu gelişme, talep arz dengesindeki farklılaşmanın volatilitesini azaltıyor.

EKONOMİ ÇIKIŞA HAZIRLANMAKLA BİRLİKTE TOP YEKÛN BİR ÇIKIŞ SÜRECİNE HENÜZ BAŞLAYAMADI

Ancak buna rağmen ekonomi, çıkışa hazırlanmakla birlikte top yekûn bir çıkış sürecine henüz başlayamamış olup dipteki yatay seyrini koruyor. Sermaye yatırımı harcamalarındaki, yatırım iştahındaki yüksek ciddi düşüşler bunu kanıtıdır.

Özel sektörün yüksek borçluluğu, bankaların taşıdıkları büyük montajlı yapılandırılmış kredileri, ABD kaynaklı potansiyel yaptırımlar, AB ile bozulan ilişkiler ve bölgesel jeopolitik kargaşa Türkiye ekonomisinin yakın geleceğine dair beklentileri bozmaya ve belirsizlikleri artırmaya devam ediyor.

DÖVİZE YÖNELİM OLMAMASI İÇİN BİR AN ÖNCE ETKİLİ BİR EKONOMİK PROGRAM UYGULANMALIDIR

Merkez Bankası’nın enflasyon düşüşünün üzerinde hızlı bir faiz indirimine gitmiş olması, reel faizi negatif alana itti. Negatif reel faizin dövize yönelime sebep olmaması için bir an önce etkili bir ekonomik programın uygulamaya alınması gerekiyor.

Zira negatif alandaki reel faizler dövize yönelimi cazip kılar. Ancak Türkiye’nin henüz kapsayıcı ve etkili bir ekonomik programı yoktur. Ayrıca beklentilerin iyileşebilmesi için işin başında kapsayıcı ve stratejik bir ekonomi plana ihtiyaç vardır.

Türkiye ekonomisi politik tıkanmaya, politik tıkanma da ekonomik istikrarsızlığa katkı sunuyor. Dolayısıyla sadece ekonomik tedbirlerle, ya da sadece politik tedbirlerle bu yapısal sorunlar atlatılamıyor.

Orhan Ökmen

JCR Eurasia Ratin Başkanı

okmen@turcomoney.com