Kontrol okuryazarı kurum yaratmak

Ali Kamil Uzun

Mesleki değişim ve dönüşümün yaşanacağı yeni nesil yaklaşım İÇ DENETİM 3.0’a küresel iş ve meslek dünyasıyla birlikte giriyoruz. İÇ DENETİM 3.0 olarak adlandırılan bu yeni dönemi, bir fırsata dönüştürmek için iş ve meslek dünyamızı tüm paydaşlarıyla kontrol okuryazarlığı konusunda kurumsal hayatta farkındalık yaratmak için birlikte değer yaratabileceklerine inanıyorum.

Değişimin ve dönüşümün hızla yaşandığı bir çağda yaşıyoruz artık. İlk buhar makinesinin icadıyla başlayan 1. Sanayi Devrimi (1.0)’nin üzerinden 300 yılı aşkın bir süre geçti. 19. yüzyılın sonlarında başlayan elektrik ve iş bölümüne dayanan seri üretimin yani İkinci Sanayi Devrimi (2.0)’nin üzerinden de neredeyse 150 yıl geçmiş bulunuyor. Üçüncü Sanayi Devrimi (3.0)’nde ise bilgi teknolojilerinin gelişmesiyle üretim daha otomatikleştirildi. 20. yüzyılın sonlarında yaşadığımız Üçüncü Sanayi Devrimi’nin üzerinden de yaklaşık olarak 50 yıl geçti. Son 50 yılda, her gün kendini yenileyen, sürekli değişen bir zamanı, Dördüncü Sanayi Devrimi (4.0)’ni yaşıyoruz. Nesnelerin interneti, bulut teknolojisi, hücresel taşıma sistemi, yapay zeka, sanallaştırma vs. çevrili bu teknoloji odaklı yaşamımız, iş dünyasını da çarpıcı biçimde değiştiriyor.

Dünya yeni teknolojilerin, dijitalleşmenin ve yapay zekanın iş dünyasını çarpıcı biçimde değiştirdiği 4. Endüstri Devrimini yaşarken, kurumlar teknoloji ve inovasyon odaklı, yıkıcı değişimin yaşandığı bir geleceğe doğru ilerlerken, yeni stratejik, itibar, operasyonel, finansal, düzenleyici ve siber risklerle karşı karşıya kalıyorlar. Tüm bu gelişmeler, iç denetimin güvence ve danışmanlık işlevinin etkililiği için yeni bir vizyon geliştirmesini zorunlu kılıyor. Küresel olarak iç denetim mesleği değişim ve dönüşümün şafağında, geleceğe ortak olmak için yarınlara hazırlanıyor. Dünya dördüncü endüstri devrimini yaşarken iç denetimin de paydaşların yeni beklenti ve ihtiyaçlarını karşılayacak yeni nesil bir yaklaşımla kendini yeniden yaratması, geleceğini tasarlaması, diğer bir ifadeyle bir işletim sistemi ya da uygulaması gibi kendini güncellemesi, yeni özellikleri ve işlevleriyle sürdürülebilir olması, kabul görmesi gerekiyor. Söz konusu değişim ve dönüşüm sürecinde meslek mensupları olarak, dijitalleşmenin etkilerini öngörerek, yeni hizmet alanları ve uzmanlaşmanın sunduğu fırsatları değerlendirerek, mesleki geleceğimizi ve kariyerimizi şekillendirmeliyiz.

MESLEĞİN GELECEĞİ: İÇ DENETİM 3.0

Çağımızın dili olan kodlama jargonuyla ifade edersek, iç denetim mesleğinin geleceği İÇ DENETİM 3.0’dan geçiyor.

Deloitte tarafından hazırlanan ”Internal Audit 3.0 The Future of Internal Audit is now” başlıklı raporunda ayrıntıları yer alan mesleğin Çizelge:1’de özetlenen küresel geçmişine bakıldığında; modern iç denetimin doğuşu olarak kabul gören 1941 yılında (IIA) Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü’nün kuruluşu İÇ DENETİM 1.0 olarak, 2002 yılında Sarbanes Oxley düzenlemeleri, muhasebe ve denetim alanındaki etkileri ise İÇ DENETİM 2.0 olarak tanımlanıyor.  Bu arada COSO İç Kontrol Çerçevesi, BT iç denetimi ve veri analitiği üzerine yaşanan gelişmeler, küresel mali krizin ardından mesleğin gelişimi ve geleceğe taşınmasına yardımcı oldu.

54 YILLIK GECİKME

İç denetimin ülkemizdeki geçmişini incelediğimizde ise; 1995 yılında Türkiye İç Denetim Enstitüsünün kuruluşunu mesleğin ulusal gelişiminde İÇ DENETİM 1.0 olarak değerlendirebiliriz. Maalesef bu durum küresel mesleki örgütlenme ve gelişmeler karşısında 54 yıllık bir gecikmeyi gözler önüne seriyor.

Türkiye İç Denetim Enstitüsünün kuruluşu ile birlikte 2000’li yıllarda yaşanan gelişme ve düzenlemelere bakıldığında; Kurumsal Yönetim, SPK, BDDK düzenlemeleri, Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ile ülkemizde iç denetimle ilgili önemli gelişmeler sağlandığını görüyoruz.

Takip eden yıllarda bankacılık alanında yaşanan kriz, Avrupa Birliği müzakere süreci finans, reel ve kamu sektöründe kurumsal yönetim ve denetim alanında gelişmelere rehberlik yaptı. Bu dönemi, ülkemizde iç denetim mesleğinin ulusal gelişiminde İÇ DENETİM 2.0 olarak tanımlayabiliriz. Tıpkı dünyada küresel olarak yaşandığı gibi. İÇ DENETİM 1.0’da yaşadığımız gecikme, Türkiye İç Denetim Enstitüsünün kuruluşu ile birlikte İÇ DENETİM 2.0’da yaşanmıyor.

Bugün, geleceğe baktığımızda, analitik teknolojilerden faydalanan, robotik süreç otomasyonu, yapay zeka kullanan, gerçek zamanlı izleme ve raporlama sağlayan stratejik bir iş ortağına dönüşüm süreci olarak tanımlayabileceğimiz İÇ DENETİM 3.0 eşiğindeyiz.

YENİ DÖNEM, YENİ FIRSATLARI DA GETİRİYOR

Bu yeni dönem, farklı beceri ve yeteneklere sahip meslek insanlarına ihtiyaç duyuyor. Kendini yenileyen, paydaşların yeni ihtiyaç ve beklentilerini anlayarak, güvence sağlamanın yeni yaklaşımlarını sunabilen, robotik süreç otomasyonu ve yapay zeka uygulamalarının yarattığı riskleri anlayabilen meslek insanlarının kurumlarımızda daha çok yer alacağı öngörülüyor.

Deloitte tarafından hazırlanan “Internal Audit 3.0 The Future of Internal Audit is now” başlıklı araştırma raporunda ayrıntılı bir şekilde ele alınan bu hususlar, Çizelge:2’de İç Denetimin güvence, danışmanlık ve risklerin öngörülmesi rolleri açısından değerlendiriliyor.

Yeni teknolojilerin, dijitalleşmenin ve yapay zekanın iş dünyasını çarpıcı biçimde değiştirdiği, yıkıcı inovasyonun yaşandığı bu dönemde, yeni risklere karşı üçlü savunma hattının birinci ve ikinci hatlarının geliştirilmesi, iç kontrollerin tasarımının gerçek zamanlı güvence hedeflerini desteklemesi bekleniyor.

Çizelge: 2’de görüleceği üzere; iç denetimin güvence vereceği, tavsiyeleri ile danışmanlık yapacağı, risklerle ilgili öngörülerini paylaşacağı, odaklanacağı alanlar ve gerekli olan yetkinlikler, araçlar ve faydalanacağı dijital kaynaklar, İÇ DENETİM 3.0 için değişim ve dönüşüm sürecinin nasıl işleyeceğini genel bir bakış açısı ile özetliyor.

KONTROL OKURYAZARI KURUM YARATMAK

İÇ DENETİM 3.0 olarak adlandırılan bu yeni dönemi, bir fırsata dönüştürmek mümkün. Kurumsal hayatta topyekün başlatacağımız bir kontrol okuryazarlığı seferberliğiyle, mesleğimizin değişim ve dönüşüm sürecini geleceğe ortak olmak hedefiyle bir fırsata dönüştürülebileceği açıkça ortada.

Kontrol okuryazarlığı, kurumsal hayatta her seviye çalışan ve yöneticiyle birlikte tüm pay ve menfaat sahiplerinin kurum içi kontroller konusunda farkındalığını ifade ediyor. Analitik teknolojiler, robotik süreç otomasyonu, yapay zeka kullanımı, gerçek zamanlı izleme ve raporlama imkanlarıyla yeni risklere karşı üçlü savunma hattının birinci ve ikinci hatlarının geliştirilmesi, iç kontrollerin tasarımının gerçek zamanlı güvence hedeflerini desteklemesi mümkün hale geliyor. Kurumsal hayatta her seviye çalışan ve yöneticiyle birlikte tüm pay ve menfaat sahiplerinin kurum içi kontroller konusunda farkındalığını sağlayarak kontrol okuryazarı kurum yaratabiliriz. Analitik teknolojilerden faydalanan, robotik süreç otomasyonu, yapay zeka kullanan, gerçek zamanlı izleme ve raporlama sağlayan iş dünyasında kontrol okuryazarlığının geliştirilmesinde, yaygınlaştırılmasında yönetim kurullarının liderliğine, iç denetçilerin rehberliğine ihtiyaç duyuluyor.

YARINLARA HAZIR OLMANIN YOLU…

İÇ DENETİM 1.0’a 54 yıllık bir gecikme ile dahil olan ülkemiz Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) ile, İÇ DENETİM 2.0’ı eş zamanlı yaşadı. Mesleki değişim ve dönüşümün yaşanacağı yeni nesil yaklaşım İÇ DENETİM 3.0’a küresel iş ve meslek dünyasıyla birlikte giriyoruz. İÇ DENETİM 3.0 olarak adlandırılan bu yeni dönemi, bir fırsata dönüştürmek için iş ve meslek dünyamızı tüm paydaşlarıyla kontrol okuryazarlığı konusunda kurumsal hayatta farkındalık yaratmak için birlikte değer yaratabileceklerine inanıyorum. Küresel olarak yaşanan değişim ve dönüşüm sürecinde, geleceğe ortak olmak için yarınlara hazır olmanın yolu, kontrol okuryazarlığından geçiyor.

Şirketlerimizde yönetim kurullarının liderliğinde, iç denetçilerin rehberliğinde başlatılacak kontrol okuryazarlığı seferberliğiyle, şeffaf kurum ve güçlü toplum yaratmalı ülkemize değer katmalı ve dünyaya örnek olmalıyız.

Ali Kamil UZUN

Türkiye İç Denetim Enstitüsü Kurucu Başkanı

Deloitte Türkiye Yönetim Kurulu Danışmanı

uzun@turcomoney.com 

 Kaynak; (*) https://www2.deloitte.com/ie/en/pages/risk/articles/internal-audit-30-the-future-of-internal-audit-is-now.html