Kripto para borsalarında neler oluyor? Yatırımcılar ne yapmalı?

Osman Akyüz

–Bu yılın başından bu yana kripto para borsalarında önemli bir kriz yaşanıyor. Ve yatırımcılar ciddi zararlar ediyorlar. Coin Market Cap verilerine göre, yıl başında 2,188 trilyon dolar olan toplam kripto para değeri, Temmuz 2022’de 860 milyar dolara geriledi. Değer kaybı 1,3 trilyon dolar. Kasım 2021’de 70 bin dolarlık seviyeyi yakalayan ve kriptodaki ağırlığı % 40’lar seviyesinde olan Bitcoin, son 20 aydaki en düşük seviyesi olan 16.621 dolarlık seviyelere gerilemiş durumda.

–Bir türlü toparlanamayan kripto borsalarına son darbe, Kasım ayının ikinci haftası başında, dünyanın ikinci büyük kripto borsası olan FTX’in batışını ilan ettiği, iflas başvuruşu oldu. Coin Market Cap’tan alınan verilere göre; kripto para piyasasının toplam değeri, günlük yüzde 11’den fazla kayıpla 895 milyar dolar olarak gerçekleşti. Gelinen noktada, Kasım ayının ikinci haftasında yaşanan Kripto Borsası FTX’ın batışından bu yana,18.11.2022 tarihi itibariyle; toplam kripto para piyasa değeri, geçen hafta içinde %20 oranında ciddi bir düşüş gördü. 21 Kasım Pazartesi günü itibariyle % 1,5 yükselişle 837 milyar dolarda bulunuyor.

Kripto borsalarda bu yıl çok ciddi bir kriz yaşanıyor. Ağustos ayında kaleme aldığımız “ Kripto Paralar Nereye Gidiyor” başlıklı yazımızda da belirtiğimiz üzere; bu yılın başından bu yana kripto para borsalarında önemli bir kriz yaşanıyor. Ve yatırımcılar ciddi zararlar ediyorlar. Coin Market Cap verilerine göre, yıl başında 2,188 trilyon dolar olan toplam kripto para değeri, Temmuz 2022’de 860 milyar dolara geriledi. Değer kaybı 1,3 trilyon dolar. Kasım 2021’de 70 bin dolarlık seviyeyi yakalayan ve kriptodaki ağırlığı % 40’lar seviyesinde olan Bitcoin, son 20 aydaki en düşük seviyesi olan 16.621 dolarlık seviyelere gerilemiş durumda.

Bir türlü toparlanamayan kripto borsalarına son darbe, Kasım ayının ikinci haftası başında, dünyanın ikinci büyük kripto borsası olan FTX’in batışını ilan ettiği, iflas başvuruşu oldu. Dijital varlık fiyat izleme web sitesi Coin Market Cap’tan alınan verilere göre; kripto para piyasasının toplam değeri, günlük yüzde 11’den fazla kayıpla 895 milyar dolar olarak gerçekleşti.

BINANCE ÖNCE YARDIM ETMEK İSTEDİ, SONRA VAZGEÇTİ

Kripto paralardaki sert düşüş, dünyanın ikinci büyük kripto borsası şirketi FTX’in kripto piyasasının kırılgan yapısını vurgulayan ve kırılganlığına ilişkin korkuları körükleyen likidite sorunları nedeniyle, Binance’den yardım istemesinin ardından geldi. Binance’den yapılan açıklamada;” Başlangıçta umudumuz, FTX müşterilerine likidite sağlama konusunda destek olabilmekti. Ancak sorunlar bizim kontrolümüzün veya yardım etme kabiliyetimizin ötesinde.” denilerek, yardım konusunda FTX’e niyet mektubu imzalamasına rağmen, Binance yardımdan vazgeçti. Yapılacak başka bir şey bulamayan FTX’in sahibi Bankman-Fried, iflas başvurusunda bulundu. Ve sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “ Özür dilerim, en büyük şey bu. Batırdım ve daha iyisini yapmalıydım.”

50 MİLYAR DOLARLIK RİSK

Geçen yıl aldığı yatırımlarla, 34 milyar dolarlık piyasa değerine ulaşan FTX’de 10 ile 50 milyar dolar arasında bir risk olduğu tahmin ediliyor. FTX’in yeni genel müdürü John Ray, iflas masasına FTX’in çöküşüne ilişkin çarpıcı açıklamalarda bulundu. John Ray’in açıklamalarına göre; şirkette finansal ve kurumsal kontrol tamamen devre dışı kalmış, mali tablolara güvensizlik oluşmuş, şirket paralarıyla özel mülkler alınmış ve grup şirketlerine kaynak aktarılmış.

Binance Başkanı Zhao, FTX’deki erimenin tam etkisinin hissedilmediğini ifade ederek “ Kademeli kripto krizi” uyarısında bulundu. Bank of Amerika’nın Kripto Para Borsaları Raporu: “ büyük eksiklikler var.Bitcoin ve kripto para borsalarının düzenlemeye ihtiyacı var.” değerlemesi yapıyor. Diğer yandan İş Yatırım’dan Şant Manukyan, kripto piyasalarında yaklaşık dört aydır ciddi bir güven krizi olduğunu  vurgulayarak, yaşanan güven krizinin çözümü için regülasyonların olması gerektiğini savunanların sayısının artacağını ve ciddi bir regülasyonun olacağını kaydetti.

KRİPTO PARANIN PİYASA DEĞERİ 837 MİLYAR DOLAR

Gelinen noktada, Kasım ayının ikinci haftasında yaşanan Kripto Borsası FTX’ın batışından bu yana,18.11.2022 tarihi itibariyle; toplam kripto para piyasa değeri, geçen hafta içinde %20 oranında ciddi bir düşüş gördü. 21 Kasım Pazartesi günü itibariyle % 1,5 yükselişle 837 milyar dolarda bulunuyor.

DOLANDIRICILIK İÇEREN SÖZDE VARLIK

Kripto borsalarla ilgili yapılan bir iki çarpıcı eleştiriye değindikten sonra, alınması gereken önlem önerilerimizi sıralamaya gayret edeceğiz:

Kripto para furyasının Ponzi Oyunu ( Saadet Zinciri ) olduğunu iddia eden ünlü iktisatçı Paul Krugman, kripto paraların % 50 değer kaybetmesi için iki haftanın yettiğini ifade ediyor. Bu işin aslı, önce girenlere sonradan girenlerin parasının aktarıldığı bir saadet zinciridir. Ünlü iktisatçı Nauriel Roubi’nin tanımı ise çok daha dikkat çekici: “Dolandırıcılık içeren spekülatif sözde varlık.”

Son 20 aydır kripto borsalarının çöküş içine girmesi, bu piyasanın saadet zinciri ve spekülasyona açık bir pazar olduğu izlenimini veriyor.

HANGİ ÖNLEMLER ALINMALI, NELER YAPILMALI?

Şimdi alınması gereken önlemler ise şunlar:

1- Kripto pazarında daha büyük bir felaket yaşanmadan sorunun atlatılıp atlatılamayacağından kimse emin değil.

2- Sektörde her hangi bir regülatör bulunmuyor. Vakit geçirilmeden sektör düzenlenmeli, yatırımcıların hak ve menfaatleri koruma altına alınmalı. Oluşacak zararları karşılayacak bir sigorta sistemi kurulmalı.

3- Sorun hızla kripto varlıkların dünya çapında geniş kapsamlı bir düzenlemeye ve denetlenmesine gidiyor. Kurumsallaşmada, devletlerin otorite oluşturmasında geç kalınmamalı ve bu faaliyetler için mutlaka sermaye şartı getirilmelidir.

4- Şimdiye kadar tam bir serbestlik içinde, isteyenin istediğini yaptığı bir düzen içinde geldik. Mutlaka yatırımcıların paralarının işletmeciler tarafından iç edilmesini engelleyecek kurallar, sistemler ve denetim usulleri geliştirilmeli.

5- Kripto piyasasında faaliyet gösteren sahip konumundaki kişi ve profesyonellere ilişkin hiç bir düzenleme yok. Yeteri tecrübe ve birikime sahip olmayan, deneyimsiz ve türedi yönetici tiplerin bu borsada faaliyet gösterdiğini ve yeterince sorumluluk üslenmediklerine şahit oluyoruz.

6- Bu dönemde, kripto yatırımcılarının tedbirli ve seçici olmaları, düzen ve düzenleme oluşturulana kadar, aşırı riskten kaçınmaları önerilir.

Sonuç olarak, düzenlemeler geldikçe bu piyasada da gerçekler hakim olmaya başlayacak ve tasarruflar ehil olmayan ellerde yok edilmeyecektir.

Osman Akyüz

akyuz@turcomoney.com