Kripto para borsası FTX’in çöküşü ne anlama geliyor?

Gürdoğan Yurtsever

-Pandemi sonrası gelişen koşullar ile tüm dünyada artan enflasyonist baskılar ve başta ABD olmak üzere pek çok ülkenin faiz artırım kararlarının da etkisiyle büyük düşüşler yaşayan kripto para piyasasına bir darbe de kripto para platformu FTX’in sansasyonel çöküşü oldu. FTX’in müşterilerine yönelik yükümlülüklerini yerine getirememesi nedeniyle platformun kurucusu ve CEO’su Sam Bankman-Fried Kasım ayında kısa bir açıklama yaparak ve özür dileyerek istifa etti.

–FTX’in bu sansasyonel çöküşü, bugüne kadarki en büyük kurumsal başarısızlık hikayelerinden birisi olarak nitelendiriliyor. Bir anlamda Enron, Lehman Brothers gibi büyük skandallar ile kıyaslanıyor. Enron vakasında 23 milyar dolar borç olduğu belirtilerek bu olayın tüm zamanların en büyük dolandırıcılık vakası olabileceği belirtiliyor. Şirketin mali tablolarının hiç incelenmediği, FTX’te kaç kişinin çalıştığının bile bilinmediği ifade ediliyor.

Pandemi sonrası gelişen koşullar ile tüm dünyada artan enflasyonist baskılar ve başta ABD olmak üzere pek çok ülkenin faiz artırım kararlarının da etkisiyle büyük düşüşler yaşayan kripto para piyasasına bir darbe de kripto para platformu FTX’in sansasyonel çöküşü oldu.

Merkezi, vergi cenneti olarak da bilinen Bahamalar da bulunan ve işlem hacmi bakımından dünyanın en büyük üçüncü büyük kripto para platformu olan FTX’in müşterilerine yönelik yükümlülüklerini yerine getirememesi nedeniyle platformun kurucusu ve CEO’su Sam Bankman-Fried Kasım ayında kısa bir açıklama yaparak ve özür dileyerek istifa etti.

KRİPTO PARA PİYASASINDA PANİĞE NEDEN OLDU

FTX’in kendi kurduğu bir şirketi FTX’in yerel token’ı olan FTT ile desteklediğini ortaya koyan bir haber sonrası endişelerin artmasıyla FTX’ten yoğun nakit çıkışlar oldu ve bu da şirketi büyük bir likidite sıkıntısına soktu. Bu sorunu çözebilmek ve çöküşü önlemek için dünyanın en büyük kripto para borsası olan Binance önce FTX’i satın almaya yönelik niyet mektubu imzaladı. Ancak kısa süre sonra Binance sorunların büyüklüğünü gerekçe göstererek FTX’i satın almaktan vazgeçtiğini duyurdu. Şirketin başka yatırımcı arayışı da sonuçsuz kaldı. Bu gelişmelerin ardından ise FTX 15 Kasım’da ABD’de iflas başvurusunda bulundu. Böylece büyük çöküş resmi olarak belirginleşti. Bu durum kripto para piyasasında ve yatırımcılarında paniğe neden oldu. Kripto paraların değerlerinde önemli düşüşler yaşandı.

MAĞDUR SAYISI 1 MİLYONU GEÇİYOR

Bu süreçte belirsizliklerin daha da büyümesini önlemek, müşterileri ve varlıklarını korumak amacıyla Bahamalar’ın ilgili otoritesi tarafından FTX’in kalan tüm dijital varlıklarına el konuldu ve kurum tarafından kontrol edilen bir dijital cüzdana aktarıldı. FTX fonlarına yetkisiz erişim olduğu ve yüksek tutarlı kısmının kaybolduğu, şirketin parasıyla kayıtlara yansıtılmadan çalışan ve danışmanlara evler alındığı iddia ediliyor. Böyle bir suiistimal ve yolsuzluk olup olmadığı inceleniyor. Bu konuda ABD otoriteleri tarafından soruşturma devam ediyor. FTX’den mağdur olanların sayısının 1 milyonun üzerinde olduğu, iştirakleriyle birlikte 10-50 milyar USD arasında bir borcun bulunduğu, FTX kurucusu ve CEO’sunun kişisel servetinin bir gecede 17 milyar dolardan 1 milyar doların altına indiği ifade ediliyor. Yürütülen çalışmalar ve soruşturmalara göre olayın gerçek boyutu daha iyi anlaşılabilecek.

EN BÜYÜK KURUMSAL BAŞARISIZLIKLARDAN BİRİSİ OLARAK DEĞERLENDİRİLİYOR

FTX’in bu sansasyonel çöküşü bugüne kadarki en büyük kurumsal başarısızlık hikayelerinden birisi olarak nitelendiriliyor. Bir anlamda Enron, Lehman Brothers gibi büyük skandallar ile kıyaslanıyor. Enron vakasında 23 milyar dolar borç olduğu belirtilerek bu olayın tüm zamanların en büyük dolandırıcılık vakası olabileceği belirtiliyor. İlk aşamada kayıtların doğru ve güvenli tutulmadığı, yönetim kurulu kararlarının da kayıt altına alınmadığı, şirketin mali tablolarının hiç incelenmediği, FTX’te kaç kişinin çalıştığının bile bilinmediği ifade ediliyor.

YÖNETİM MEKANİZMALARI SORGULANIYOR

Doğru ise facia olarak nitelendirilebilecek bu tespitlerin kurumsal yönetim, şeffaflık, hesap verebilirlik, gözetim, kontrol, risk yönetimi, mevzuat uyum, iş etiği, denetim gibi kavram ve uygulamaların ne kadar önemli olduğunu bir kez daha güçlü bir şekilde ortaya koyduğunu ifade etmek yanlış olmayacak. Bu alanlardaki eksikliklerin ne tür sonuçları olabildiği bir kez daha görüldü. Yatırımcıların fonlarının yönetiminde riskli ürünler ve yöntemler seçilmesi ve bu risklerin yönetilmesine imkan sağlayacak profesyonel yönetim mekanizmalarındaki eksiklikler ölçüsüz ve etkisi çok büyük zararlara neden olabiliyor.

GÜVEN KRİZİNE NEDEN OLDU, RAGÜLASYON İHTİYACINI ORTAYA KOYDU

Bunun yanı sıra FTX’in çöküşü, yatırımcıların kripto para piyasasına olan güvenini de derin bir şekilde etkileyen ve büyük bir güven krizine neden olan bir olay olarak karşımıza çıkıyor. Bu olayın yaşanmasındaki en önemli faktörlerden birisinin de bu alandaki regülasyonların yetersiz olması gösteriliyor. Gerçekten de FTX olayı, kripto para piyasalarında regülasyonların önemini bir kez daha ve çok güçlü bir şekilde gösterdi. FTX’in batması sonrası mağdur kişilerin çok kısıtlı seçeneklerinin bulunması veya hiç bulunmaması kripto paralara ilişkin daha fazla düzenleme yapılması gerekliliğini ön plana çıkardı ve bu yönde yeni ve büyük bir çağrı oldu.

GELECEĞE DÖNÜK BÜYÜK ETKİLERİ OLACAK

Bu olayı önceki bazı örneklerle kıyaslayıp yalnızca bir kripto para platformunun iflası olarak görmemek gerekiyor. Gerek kripto para piyasası, gerek diğer finansal piyasalar, gerekse de düzenleme, gözetim ve yönetim yaklaşımların yeniden masaya yatırılacağı ve gelecek dönemlere önemli etki ve yansımalarının olacağı milat niteliğinde bir olay olarak değerlendirmek yanlış olmayacak. Bu büyük olaydan sonra kripto para alanında bir çok ülkede kripto para düzenlemeleri ile karşılaşabiliriz. Bu alandaki tartışmaların hızlanması beklenebilir. Yatırımcıların korunması ve mağduriyetlerinin önlenmesi için başka bir yol da görünmüyor. Bunun yanı sıra her alanda düzenleme, gözetim ve denetim faaliyetlerinde sıkılaşma görülebilir. Yönetim alanında yeni kavramlar ve yaklaşımların ön plana çıktığına şahit olabiliriz.

KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN DÜZENLEMELEN HIZLANACAK

Merkeziyetsiz teknolojilere dayanan kripto paralar ve dijital varlıklara ilişkin düzenleme yapmanın pek çok zorluğu bulunsa da FTX olayıyla birlikte bu konuda düzenlemeler yapılması da artık daha fazla geciktirilemeyecek bir gerçek olarak karşımızda duruyor. Bu konuda ülkemizdeki düzenleme tartışmaların da daha fazla hızlanacağını ifade etmek yanlış olmayacak. Bu bağlamda FTX çöküşünden sonra MASAK tarafından yapılan duyuruda FTX’in işlemlerinin yakından takip edildiği, platformun ülkemizde ilişkili olduğu gerçek ve tüzel kişiler hakkında inceleme başlatıldığı, işlemlerinin askıya alındığı belirtildi.

REGÜLASYONLARIN TEKNOLOJİNİN DİNAMİKLERİ İLE UYUMLU OLMASI GEREKİYOR

Bununla birlikte yapılacak düzenlemelerin temel olarak yasaklayıcı olmaması, bu teknolojinin dinamiklerini ve gelişimini kısıtlamayan, kapsayıcı, yatırımcıların korunması temelinde oluşabilecek riskleri önleyecek nitelikte yeterli, dengeli ve uygun mekanizmaları içermesi önem taşıyor. Özellikle yeni ve hızlı gelişen piyasalarda önemli düzenleme, gözetim ve denetim boşluklarının oluşabildiği görülüyor. Bu da geçmiş dönemlerle kıyas edilemeyecek boyutta risklere neden oluyor. Yeni teknolojiler sayesinde yeni oluşan piyasaların hızla geliştiği günümüzde bu durum baş edilmesi gereken bir konu olarak öne çıkıyor.

Gürdoğan Yurtsever

Mevzuat Uyum Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

yurtsever@turcomoney.com