Kripto para borsasında fiyatlar neden hızla düştü, toparlanma olur mu?

Osman Akyüz

– Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal dövizdir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerinin aksine tümüyle merkeziyetsizdirler. Bu gün itibariyle, 1 trilyon dolar civarında bir piyasa değerine sahip olan kripto paraların içinde, Bitcoin 21 bin 500 dolarlık fiyatı ile toplamda 406 milyar dolarlık piyasa değeri ile kripto piyasasındaki değer ağırlığı % 40’tır. Yılbaşından bu yana kripto paralarda çok ciddi bir çöküş yaşanıyor. Yatırımcılar, çok önemli miktarda zarar ediyorlar. Çöküş hala durdurulabilmiş değil. Coin Market Cap verilerine göre, yıl başında 2,188 trilyon dolar olan toplam kripto paralar değeri, Temmuz 2022’de 860 milyar dolara geriledi. Değer kaybı 1,3 trilyon doları buldu.

– Kripto paralardaki bu çöküşün en önemli sebepleri şunlar: Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilimin yükselmesi ve Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması. Savaşın hala devam etmesi. ABD Merkez Bankası’nın para politikasında daha hızlı sıkılaşmaya gideceği şeklindeki beklentiler. Jeopolitik risklere ilişkin kaygıların artması. Avrupa’daki enerji gelişmeleri ve resesyon beklentilerinin artması. FED’in enflasyonla mücadele amacıyla likiditeyi azaltmaya yönelerek bilançosunu daraltmaya başlaması. Kripto paralar için her hangi bir düzenleyici otoritenin olmaması. Fiyatlardaki çöküşler, kripto para piyasasına güveni iyice azalttı. Özetle gelinen durum hiç iç açıcı değil. Türkiye, zaman geçirmeden kripto varlıklar için yasal düzenleme yapmalıdır.

Kripto paralar, finans dünyasına son 15 yılda dahil oldu. 2009 yılında Bitcoin’le başlayan bu ödeme ve tasarruf araçları, çok hızlı bir gelişim göstererek bugün itibariyle, Coin Market Cap’ın verilerine göre, başta Bitcoin, Ethereum, XPP, Bitcoin Cash olmak üzere,12 bin 954’ün üzerinde kripto para adedine ulaştı.

Kripto para veya coin, bir değişim aracı olarak çalışmak üzere, işlemleri güvence altına almak için matematiğin bir dalı olan kriptografi kullanılarak tasarlanmış bir dijital unsurdur. Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal dövizdir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerinin aksine tümüyle merkeziyetsizdirler. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri olarak işlev gören bir blok zincirinden ( Blockchain) geliyor. 2009 da oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. Bitcoin dışındaki kripto para birimlerine genel olarak altcoin denir.

1 TRİLYON DOLARLIK PAZARDA EN BÜYÜK PAY BITCOIN’E AİT…

Bu gün itibariyle, 1 trilyon dolar civarında bir piyasa değerine sahip olan kripto paraların içinde, Bitcoin 21 bin 500 dolarlık fiyatı ile toplamda 406 milyar dolarlık piyasa değeri ile kripto piyasasındaki değer ağırlığı % 40’tır.

Yılbaşından bu yana kripto paralarda çok ciddi bir çöküş yaşanıyor. Yatırımcılar, çok önemli miktarda zarar ediyorlar. Çöküş hala durdurulabilmiş değil. Coin Market Cap verilerine göre, yıl başında 2,188 trilyon dolar olan toplam kripto paralar değeri, Temmuz 2022’de 860 milyar dolara geriledi. Değer kaybı 1,3 trilyon doları buldu. Kasım 2021’ de 70 bin dolarlık seviyeyi yakalayan Bitcoin, son 18 aydaki en düşük seviyesi olan 21 bin 500 dolarlık seviyelere geriledi

KRİPTO PARALARDA NEDEN ÇÖKÜŞ OLDU?

Geldiğimiz noktada sorulacak soru: Kripto paralardaki bu çöküşün sebebi nedir? Dile getirilen sebepleri şöyle sıralayabiliriz:

– Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilimin yükselmesi ve Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması. Savaşın altı aydan fazladır devam ediyor olması.

-ABD Merkez Bankası’nın para politikasında daha hızlı sıkılaşmaya gideceği şeklindeki beklentiler. FED’in Eylül ayında politika faizini 75 baz puan artırabileceği fiyatlanmaya başlaması.

-Jeopolitik risklere ilişkin kaygıların artmasıyla birlikte piyasalardaki oynaklıkla beraber satışların artması.

-Avrupa’daki enerji gelişmeleri ve resesyon beklentilerinin de yatırımlara yön vermeye başlaması.

-Dolar endeksinin 107.774’ü aşmasıyla yatırımcıların güvenli varlık olarak gördüğü dolara yönelmesiyle birlikte riskli varlıklardan kaçışı hızlandırması.

-FED’in enflasyonla mücadele amacıyla likiditeyi azaltmaya yönelerek bilançosunu daraltmaya başlaması.

-Kripto paralar için her hangi bir düzenleyici otoritenin olmaması.

-Piyasadaki ani ve hızlı fiyat oynaklıklarını engelleyecek finansal kuruluşlar güvencesinin olmaması.

-Kripto varlıkların arkasında her hangi bir varlık ve iş modeli ile para akışının olmayışı. Varlığın değeri sadece ve tamamen insanların onun için ödemek istediği miktara bağlı kalması.

KRİPTO PARA YATIRIMLARI ÇOK RİSKLİ

Özetle gelinen durum hiç iç açıcı değil. Fiyatlardaki çöküşler kripto para piyasasına güveni iyice azalttı. Diğer yandan, kripto piyasasının bir otorite denetimi altında olmayışı, her türlü yasa dışı transferlere açık oluşu ve fiyatlardaki aşırı dalgalanmalar, yatırımları çok riskli hale getirdi.

En çok kripto para kullanan 74 ülke içinde, nüfusuna oranla en fazla kripto para kullanan ilk dört ülke; Nijerya, Vietnam, Filipinler ve Türkiye’dir.

Kripto para furyasının Ponzi Oyunu (Saadet Zinciri )olduğunu iddia eden ünlü iktisatçı Paul Krugman, kripto paraların % 50 değer kaybetmesi için iki haftanın yettiğini ifade ediyor.

Maalesef bu varlıksız kripto varlıklara, Türkiye’de ciddi anlamda yatırım yapmış. 5-6 milyon yatırımcısı olan Türkiye, en çok işlem yapanlar listesinde ilk dörtte. 40 adet kripto borsacısı şirketin bulunması da bu borsalardaki aktifliğimizi gösteriyor.

Bu işin aslı, önce girenlere sonradan girenlerin parasının aktarıldığı saadet zinciridir. Evet, ünlü iktisatçı Nauriel Roubi’ nin tanımı ise çok daha dikkat çekici: “Dolandırıcılık içeren spekülatif sözde varlık”

TÜRKİYE, ZAMAN GEÇİRMEDEN KRIPTA VARLIKLAR İÇİN YASAL DÜZENLEME YAPMALI

Sonuç olarak ifade etmek isteriz ki; uluslararası düzeyde ülkeler bir araya gelerek, bu saadet zincirini engellemeli, yurttaşlarının tasarruflarının böyle otoritesiz korumasız ve denetimsiz bir sistem tarafından yok edilmesi önlenmelidir. Türkiye, zaman geçirmeden kripto varlıklar için yasal düzenleme yapmalıdır.

Osman Akyüz

akyuz@turcomoney.com