Kripto paralar, geleneksel yatırım araçlarının yerini alır mı?

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Kripto paralar için ok yaydan çıkmış ve geleceği şekillendirecek olmakla birlikte, özellikle 2008 krizi öncesinde tanıştığımız türev ürünler gibi “Unidentified Financial Object” (UFO), yani tanımlanamayan finansal nesneler içinde sınıflandırılıyor. Düzenleme ve denetimin olmadığı bir ortamda başımıza nelerin gelebileceğini daha önce 2008 krizinde test etmiştik.

Şimdi “zihni sinir” projelerini andıran bu finansal mühendislik ürünlerinin tam olarak ne olduğunu bilmesek de, kazançları dünyanın başını döndürmeye yetiyor. 2018’den itibaren özellikle 1.5 milyar dolar Bitcoin aldığını açıklayan Elon Musk ve daha önce bu alana ilgi göstermeyen kurumsal oyuncuların artan ilgisi ile tüm dünyanın dikkatini topladığı bir gerçek.

Genç nüfus ve hızlı zengin olma hayallerinin motivasyonu artırdığı ülkemizde Bitcoin dolandırıcılarının artan oranda iştahı kabarırken, önce Maliye Bakanlığının tebliği daha sonra Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın düzenleme ve denetime ilişkin açıklamaları, son olarak da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ekonomik Reform Paketindeki düzenleme açıklamaları art arda geldi.

Kripto para, dijital, şifrelenmiş bir sanal para birimi olarak bilgisayar aracılığıyla üretilen, dijital ortamda takas ve transfer edilen bir sanal paralardır. Kripto paralar, blockchain ismi verilen, elektronik kayıt defterlerinde veya istenirse sanal cüzdanlarda saklanıyor ve kripto para borsalarında alınıp satılabiliyor.

Kripto para olarak ilk kez 2007 yılında yazılan kod ile ortaya çıkan Bitcoin ile özdeşleşen sanal paralar bugün sayıları 8 bine yaklaşan altcoin’ler ile kontrolsüz şekilde büyümeye ve yaaygınlaşmaya devam ediyor.

BİTCOİN VE MUCİDİ SATOSHİ NAKAMOTO

Bitcoin’in mucidi olarak bilinen Satoshi Nakamoto’nun kim olduğu ise hala tam olarak bilinmemekle birlikte bu ismin bir grup mühendisin oluşturduğu takma bir isim olabileceği de ihtimaller arasında. Nakamoto hakkında bilinen tek gerçek ise, 1 milyon Bitcoin’i elinde bulundurarak dünyanın en zengin insanı olma yolunda hızla ilerlemesidir.

Şubat 2021 itibarı ile 191 milyar dolar servete sahip dünyanın en zengin kişisi ünvanını taşıyan Amazon’un patronu Jeff Bezos’a karşın Mart 2021 itibarı ile Nakamoto 58 milyar dolarlık servet ile en zengin kişi olmaya daha uzak görünse de, Eylül 2020’deki 10.000 dolarlık değeri ile kıyaslandığında bugün ulaşmış olduğu 6 aydaki 5 kat değer artışı ile yakın gelecekte bunun mümkün olabileceğini ortaya koyuyor.

Bitcoin’in 2 Yıllık Fiyat Hareketi

Kaynak: Investing.com

BİTCOİN NASIL ALINIP SATILIR?

Maalesef dijital ortamda artan dolandırıcılık vakalarından kendinizi koruyabilmek için bu hizmeti sizin için sağlayan ana coin platformlarının dijital üyelik altyapılarından faydalanabilirsiniz. Bu platformlar üzerinde üyelik tanımlamanız için öncelikle bir alım-satım hesabı açmanız gerekiyor.

Sizi yönlendirecek olan platform üyelik adımlarının tamamlanmasını müteakiben üyelik açıldıktan sonra, Türkiye’deki herhangi bir bankada, adınıza açılmış bir vadesiz Türk Lirası hesabından veya anlaşmalı ödeme kuruluşlarından platforma TL olarak para transferi gerçekleştirmeniz gerekiyor. Platform üzerinden vereceğiniz al veya sat emri ile de işlem sonlanıyor. Ancak hesaptan çıkış ve hesaba giriş işlemlerinin anlık olmadığını da hatırlatmak isterim.

YENİ BİR LALE SOĞANI ÇILGINLIĞI MI?

Kripto paralar için ok yaydan çıkmış ve geleceği şekillendirecek olmakla birlikte, özellikle 2008 krizi öncesinde tanıştığımız türev ürünler gibi “Unidentified Financial Object” UFO, yani tanımlanamayan finansal nesneler içinde sınıflandırılıyor. Düzenleme ve denetimin olmadığı bir ortamda başımıza nelerin gelebileceğini daha önce 2008 krizinde test etmiştik.

Şimdi “zihni sinir” projelerini andıran bu finansal mühendislik ürünlerinin tam olarak ne olduğunu bilmesek de, kazançları dünyanın başını döndürmeye yetiyor. 2008 yılından 2018’e kadar nispeten sınırlı büyüme gösteren kripto paraların bu tarihten sonra ise ve özellikle 1.5 milyar dolar Bitcoin aldığını açıklayan Elon Musk ve daha önce bu alana ilgi göstermeyen kurumsal oyuncuların artan ilgisi ile tüm dünyanın dikkatini topladığı bir gerçek.

Ancak kimi yatırımcılar da Microsoft’un kurucusu Bill Gates gibi “Eğer Elon’dan daha az paranız varsa muhtemelen dikkatli olmalısınız” yorumu ile risk iştahı açısından ayrışarak kripto paralara karşı daha dikkatli bir tavır alıyor.

TESLA’NIN PATRONU ELON MUSK’IN SPEKÜLATİF AÇIKLAMALARI

Bugün özellikle pandeminin etkilerinden kurtulmaya çalışan piyasalarda artan risk iştahının da etkisi ve özellikle Tesla’nın patronu Elon Musk’ın spekülatif açıklamaları ile artan Bitcoin çılgınlığı, giderek Hollanda’da 1637’de ortaya çıkan ve değeri ortalama çalışanın yıllık gelirinin 10 katına kadar ulaşan “Lale Soğanı Çılgınlığı”na ve bu şekilde oluşmuş tarihteki ilk spekülatif balona giderek daha fazla benzerlik gösteriyor.

Bu noktada güncel olarak piyasada 18,4 milyon adet Bitcoin bulunması ve başlangıcında 21 milyon adet ile sınırlanacağı ifade edilmesi, artan talep ile fiyatın çok hızlı bir artış göstermesine neden oluyor.

Ayrıca Bitcoin gibi kripto paraların üretimini sınırlayan bir başka konu ise üretimi için dünyada yılda 128.8 TW/sa enerji kullanılmasının gerekli olması ve coin’lerin yüzde 65’inin Çin’de üretilmesidir. Üretimdeki bu ağırlık, her ne kadar silikon vadisinde yaratılmış olsa da kripto paraların doların egemenliğini tehdit eden bir hale gelmeden Amerika tarafından engellenebileceği olasılığını artırıyor.

ABD VE AVRUPA’DA DURUM NE?

Kripto paralar ile ilgili olarak dünyada Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülke henüz yasal düzenleme yapmamış iken 20’ye yakın ülkede yasaklandı veya kısıtlandı. ABD Hazine Bakanı Yellen, Bitcoin için, “Çoğu zaman yasa dışı finansman için kullanılıyor. İşlemleri gerçekleştirmenin son derece verimsiz bir yolu ve bu işlemlerin gerçekleştirilmesinde tüketilen enerji miktarı şaşırtıcı. Oldukça spekülatif bir varlık” ifadelerini kullanarak düzenleme ve denetim gerekliliğine vurgu yaptı.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde ise 2 Şubat tarihinde verdiği demeçte “Bitcoin para değildir, yeni bir düzenleme yapıyoruz” diyerek yine kripto paralar ile ilgili denetime atıf yaptı (Euronews, 2021).

 TÜRKİYE’DE DURUM

Dünya Ekonomik Forumu tarafından yapılan araştırmaya göre, dünyada en çok kripto para kullanan ülke vatandaşları arasında Türkiye yüzde 16 ile dünyada dördüncü, Avrupa’da ise birinci sırada yer aldı.

Genç nüfus ve hızlı zengin olma hayallerinin motivasyonu artırdığı ülkemizde Bitcoin dolandırıcılarının ise artan oranda iştahı kabarırken, önce Hazine ve Maliye Bakanlığının tebliği daha sonra Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın düzenleme ve denetime ilişkin açıklamaları, son olarak da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ekonomik Reform Paketindeki düzenleme açıklamaları art arda geldi.

GELENEKSEL YATIRIM ARAÇLARININ YERİNİ ALABİLİR Mİ?

Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nde tarih profesörü olan ve altın üzerine çalışmalar yapan Prof. Dr. Bernd Stefan Grewe, kripto paraların finansal enstrüman özellikleri taşımadığını, halen kolaylıkla fiziki olarak alınıp satılamadığını, düzenleme ve denetim eksikliği yanında artan kayıt dışı ve kara para aklama operasyonlarının esas oyuncusu haline dönüşmesi nedeni ile yakın gelecekte kripto paraların geleneksel bir yatırım aracına dönüşeceği iddialarını reddediyor.

Yakın gelecekte geleneksel yatırım araçlarının yerini alması pek de mümkün görünmese de kripto paraların, önerdiği yıkıcı etkinin uzun süre devam edeceği ve geleceği şekillendireceğine ise kesin gözü ile bakılıyor.

1,4 trilyon dolarlık piyasa değerine ulaşan ve 8.000’den fazla kripto paradan oluşan piyasanın denetim, düzenleme, vergi, risk, güvenlik, fiziki saklama gibi halen çözülmemiş önemli sorunlar içerdiği bir gerçek. Düzenleme ve denetim çalışmalarının yapıldığı söylemlerinin bugünlerde artması da riskin göstergesi olan volatilitenin gelecekte daha sınırlı kalacağına işaret etmekte olup, yüksek riskin yüksek kazanç ve bir o kadar da kayıp vadettiği kripto para piyasasında, özellikle küçük yatırımcıların çok dikkatli hareket etmesi gerekiyor.

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Bursa Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi

yazici@turcomoney.com