Kripto parayı yasaklamak mı, düzenlemek mi iyi?

Osman Akyüz

Son düzenlemelerden anlaşılması gereken; kripto varlıklar Türkiye’de ödeme aracı olarak kullanılamayacak, ayrıca bu varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacak. Şu aşamada kripto varlıkların alınıp satılmasına ve yatırım yapılmasına bir sınırlama gelmediğini görüyoruz.

Özellikle salgın döneminde ülkemizde kripto borsalara hızlı bir yöneliş ve yatım yapma süreci başladı. Bugün itibariyle, ülkemizin bu borsalara yatırımda, dördüncü sırada… ABD’li araştırma kurumu Chainanalysis’e göre; Türkiye kripto paraların işlem hacmi, Şubat başı ile 24 Mart arasında 26 milyar dolar oldu. Bu tutar bir yıl evvel yedi milyar dolardı.

KRİPTO PARA NEDİR?

Kripto para; internet aracılığı ile kullanılan, hiçbir merkezi otoriteye ya da aracıya bağlı olmayan, sanal para birimi olarak ifade edilebilir. Kripto para, şifreleme kullanılan nakite alternatif olarak tasarlanmış dijital sanal varlıktır. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerinin aksine tümüyle merkeziyetsizdirler.

Bilgisayarlar aracılığı ile yapılan çeşitli matematiksel doğrulama işlemlerinin, madenciliğin ardından üretilir. Takas ve transfer edilir, dijital cüzdanlarda saklanır, kripto para borsalarında dönüştürülür. Sadece sahip olan kişinin insiyatifiyle yer değiştirir.

Herhangi bir devlet tarafından üretilen para birimi değildir. Merkezi para ve bankacılık sistemlerine bağlı değildir. Taklidi neredeyse imkansızdır. En çok bilinen, en çok dolaşımda olan birim olması nedeniyle Bitcoin için ise kripto paraların doları demek yerinde olur. Bunun dışındaki diğer kripto paralar altcoin olarak adlandırılır. Çünkü kullanılan Block Chain teknolojisi hemen hemen aynıdır.

Blok Zinciri en net ifadesiyle, bir kripto paraya dair tüm işlemlerin tutulduğu kayıt defteri demektir. Kripto paralar ancak belirli şifreler kullanılarak yerleştirildiği sanal cüzdanlardan yine şifreler aracılığı ile çıkarılıp kullanılabildiği için bu adı taşır. Kripto para birimleri ile kişiler ya da kurumlar tıpkı gerçek parayla yaptıkları gibi harcama yapabiliyor ya da para kabul edebiliyorlar.

DÜNYADA 9 BİN CİVARINDA KRİPTO PARA VAR

Geldiğimiz noktada, dünyada 9 bin civarında benzer bilgisayar teknolojisi ile üretilip sanal piyasalara sürülmüş kripto para var. Bu paralar, hem yatırım aracı hem de ödeme aracı olarak kullanılıyorlar. Son yıllarda bu tür sanal varlıklara çok ciddi bir talep oluştu ve değerleri çok hızlı yükseldi.

Çok iyi kazandırıyor algısı, ayrıca dünyanın her tarafından hiçbir sınırlama olmadan alınıp satılabilmesi, devletlerin ve para otoritelerinin hiç bir şekilde dahil olmadığı bir dünya sanal borsası ortaya çıkmış oldu. Devlet ve para otoriteleri yeni yeni sistemi anlamaya çalışıyorlar ve yatırımcıları nasıl koruyabiliriz, bu borsayı nasıl kurallara bağlayabiliriz diye çalışıyorlar. Bu gün itibariyle kripto para borsalarındaki parasal değer 2.2 trilyon dolara ulaşmış durumda.

KRİPTO BORSALARA YATIRIMDA DÖRDÜNCÜ SIRADAYIZ

Son birkaç yıldır özellikle salgın döneminde ülkemizde de kripto borsalara hızlı bir yöneliş ve yatım yapma süreci başladı. Bugün itibariyle, ülkemizin bu borsalara yatırımda, dördüncü sırada olduğu bilgisi veriliyor.

ABD’li araştırma kurumu Chainanalysis’e göre; Türkiye kripto paraların işlem hacmi, Şubat başı ile 24 Mart arasında 26 milyar dolar oldu. Bu tutar bir yıl evvel yedi milyar dolardı.

KRİPTO VARLIKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN DÜZENLEME

Peki Merkez Bankası’nın Kripto Paralara İlişkin Yaptığı Düzenleme Neyi Amaçlıyor? Ülkemizde bütün bu gelişmeler olurken, Merkez Bankamız 16 Nisan 2021’de Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına ilişkin bir düzenleme yaptı.

Düzenlemenin kamuoyuna duyurusunda, Merkez Bankamız düzenleme gerekçesini şöyle açıklıyordu:

“Kripto varlıklar herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması, merkezi bir muhatabın bulunmaması, piyasa değerlerinin aşırı oynaklık göstermesi, anonim yapıları nedeniyle yasa dışı faaliyetlerde kullanılabilmesi,cüzdanların çalınabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsuz olarak kullanılabilmesi ile işlemlerin geri dönülemez nitelikte olması gibi nedenlerle ilgili taraflar açısından önemli riskler barındırmaktadır.

Son dönemde, söz konusu varlıkların ödemeler alanında kullanılmasına ilişkin çeşitli girişimlerin oluşmaya başladığı gözlemlenmiştir.Bu varlıkların ödemelerde kullanılmasının, yukarıda bahsedilen sebeplerle işlemin tarafları açısından telafisi mümkün olmayan mağduriyetler yaratma ihtimali bulunduğu ve bu alanda mevcutta kullanılan yöntem ve araçlara karşı güven zaafiyeti meydana getirebilecek unsurlar içerdiği değerlendirilmektedir.”

Aynı gün yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına İlişkin Yönetmelikle aşağıda yer alan düzenleme yapılmıştır:

“Kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayrı maddi varlıkları ifade eder. Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz. Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.”

Diğer yandan aynı düzenlemede, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılamayacağı hüküm altına alınmıştır.

“Ödeme hizmeti sağlayıcıları,ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştirilemez,bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunulamaz.Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama,transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.”

KRİPTO VARLIKLAR TÜRKİYE’DE ÖDEME ARACI OLARAK KULLANILAMAYACAK

Yukarıda yer alan düzenlemeden anlaşılması gereken; kripto varlıklar Türkiye’de ödeme aracı olarak kullanılamayacak, ayrıca bu varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacaktır. Şu aşamada kripto varlıkların alınıp satılmasına ve yatırım yapılmasına bir sınırlama gelmediğini görüyoruz.

PİYASANIN DÜZENLENME VE DENETLENME İHTİYACI OLDUĞU AÇIK

Ancak, ülkemizdeki kripto piyasasındaki borsa kuruluşu THODEX ‘ın sahibinin 391 bin yatırımcının 2 milyar dolarıyla sırra kadem basması, düzenlemede geç kaldığımız izlenimini veriyor. Dileyelim ki, başka sırra kadem basmalarla karşılaşmayız. Bu tür yeni oluşan parasal işlerde, eğer bir düzenleme ve iş disiplini oluşturulmamışsa sahtekar ve hızlı köşe dönmecilerin faaliyet gösterdiği saadet zincirleri oluşuyor.

Sonuç olarak, kripto paralar piyasasının düzenlenme ve denetlenme ihtiyacı olduğu açıktır. Öncelikle kripto paraların illegal ödemelerin aracı olmasının kesinlikle önlenmesi, aracılık yapan kuruluşların disipline edilmesi ve yatırım yapan kişi ve kurumların hak ve menfaatlerinin korunması son derece önemlidir.

Ayrıca teknolojisi çok ciddi yaygınlaşan, kullanımı ve kabul görme oranı hızla gelişen bir alanda, ilk etapta yasaklamak yerine düzenleme ve denetimlere gitmek daha iyi olur kanaatindeyiz.

Osman Akyüz

Türkiye Katılım Bankaları Birliği Genel Sekreteri

akyuz@turcomoney.com