Kripto varlık ekosistemi gelişiyor

Gürdoğan Yurtsever

– Kripto varlıklarla ilgili çalışmalar tamamlandı SPK tarafından yürütülen ikincil düzenlemeler 13 Mart 2025 tarihinde Resmi Gazetede yayımlandı. Düzenlemelerin bir kısmı yayımı tarihinde, bir kısmı 31 Mart’ta yürürlüğe girdi, bir kısmı da 30 Haziran 2025 tarihinde yürürlüğe girecek. Düzenlemelere göre kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (KVHS) A.Ş. şeklinde kurulması, paylarının nama yazılı ve nakit karşılığı çıkarılmış olması, asgari sermaye tutarının SPK tarafından belirlenen sınırın altında olmaması ve tamamının nakden ödenmesi, ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması gerekiyor.

– Kripto varlık alım satımı, takas, transfer saklama gibi işlemleri gerçekleştiren platformlar müşteriler ile yazılı veya mesafeli olarak çerçeve sözleşme imzalayacak ve müşterilere riskleri bildirmekle yükümlü olacak. Platformların ticaret unvanında “kripto varlık alım satım platformu”, saklama kuruluşlarının ticaret unvanında ise “kripto varlık saklama kuruluşu” ibaresinin bulunması zorunlu olacak. KVHS’ler SPK’dan izin alınan faaliyetler dışında bir faaliyette bulunamayacak.

– Platformlarda SPK tarafından yetkilendirilmiş saklama kuruluşlarında saklanabilen kripto varlıkların listelenmesi esas olacak. Platformların kuruluş sermayeleri asgari 150 milyon TL, saklama kuruluşlarının kuruluş sermayeleri asgari 500 milyon TL olacak. KVHS’lerin özsermayeleri kuruluş sermayelerinden az olamayacak. KVHS’lerin özsermayelerinin her yılın altıncı ayı itibarıyla en az %25’inin ödenmiş veya çıkarılmış sermaye olarak sağlanması zorunlu olacak.

Dünyada kullanımı giderek yaygınlaşan kripto paralar ve kripto varlıklar mevcut ekonomik sistemi kökten değiştirmeye devam ediyor. Bu alandaki hızlı gelişim, devletleri ve düzenleyici kurumları düzenlemeler yapmaya zorunlu kılıyor. Bu kapsamda ülkemizde Sermaye Piyasası Kanunu’nda değişiklikler yapılmış ve 2 Temmuz 2024 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Söz konusu değişiklik ile kripto varlık hizmet sağlayıcılar Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) düzenleme ve denetim yetkisi altına alınmıştı.

SPK TARAFINDAN KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARA İLİŞKİN TEBLİĞLER YAYIMLANDI

Kanunun verdiği yetki kapsamında SPK tarafından ikincil düzenlemelerin yapılması bekleniyordu. Nihayet SPK tarafından yürütülen çalışmalar tamamlandı ve ikincil düzenlemeler 13 Mart 2025 tarihinde Resmi Gazetede yayımlandı. Düzenlemelerin bir kısmı yayımı tarihinde, bir kısmı 31 Mart, bir kısmı da 30 Haziran 2025 tarihinde yürürlüğe girecek. Bu çerçevede “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ” ile “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Çalışma Usul ve Esasları ile Sermaye Yeterliliği Hakkında Tebliğ” yayımlandı. Bunların yanı sıra SPK mevzuatına tabi kurum, kuruluş ve ortaklıklar için eski tebliğ yürürlükten kaldırılarak “Bilgi Sistemleri Yönetimine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği” yayımlandı ve bilgi sistemleri bağımsız denetim tebliğinde değişiklikler yapıldı.

ŞEFFAF VE AÇIK ORTAKLIK YAPISI GEREKİYOR

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (KVHS) A.Ş. şeklinde kurulması, paylarının nama yazılı ve nakit karşılığı çıkarılmış olması, asgari sermaye tutarının SPK tarafından belirlenen sınırın altında olmaması ve tamamının nakden ödenmesi, ayrıca ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması gerekiyor. KVHS’lerin yönetmelikte belirtilen şartları taşıyarak SPK’dan kuruluş ve faaliyete geçmek için izin alması söz konusu. Yönetim Kurulu en az üç üyeden oluşacak. KVHS’lerin organizasyon ve yönetim yapısını yönetmelikteki kurallara uyun bir şekilde oluşturması, hizmet birimlerini kurması, personeli istihdam etmesi, bunlara mekan ve teknik donanımı sağlaması, personelin görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarını yazılı olarak belirlemesi, oluşabilecek çıkar çatışmalarını yönetmesi, bu konuda politikalarını oluşturması, müşteri çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü gözeterek adil ve dürüst davranması gerekiyor.

KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN RİSKLER MÜŞTERİLERE BİLDİRİLECEK

Kripto varlık alım satımı, takas, transfer saklama gibi işlemleri gerçekleştiren platformlar müşteriler ile yazılı veya mesafeli olarak çerçeve sözleşme imzalayacak ve müşterilere riskleri bildirmekle yükümlü olacak. Platformların ticaret unvanında “kripto varlık alım satım platformu”, saklama kuruluşlarının ticaret unvanında ise “kripto varlık saklama kuruluşu” ibaresinin bulunması zorunlu olacak. KVHS’ler SPK’dan izin alınan faaliyetler dışında bir faaliyette bulunamayacak. Aklamayla mücadele mevzuatı kapsamında müşterinin tanınmasına ilişkin tüm tedbirler alınacak. Uzaktan kimlik tespiti yoluyla müşteri edinilebilecek. Asgari yönetmelikte yer verilen süreçlere ilişkin iş akış prosedürleri ile müşteri uyuşmazlıkları ve şikayetlerini çözmek için sistem oluşturulacak. Kripto varlık kayıplarını önlemek amacıyla kurtarma planı hazırlanacak.

YETERLİ VE ETKİN İÇ SİSTEMLER OLUŞTURULACAK

KVHS’ler bünyesinde faaliyetlerinin kapsam ve yapısıyla uyumlu, değişen koşullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim, iç kontrol ve risk yönetim birimlerinin kurulması, kurulan birimlerce bunlara ilişkin faaliyetlerin idame ettirilmesi ve geliştirilmesi zorunlu olacak. KVHS’ler yılda en az bir kez bilgi sistemleri bağımsız denetimi yaptıracak. KVHS’ler SPK’dan izin almak kaydıyla; Kripto varlıklarla ilgili emirlerin alınması ve gerçekleştirilmesi, takası, kripto varlıkların transferi ile bunların gerektirdiği saklama hizmetleri, kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımına aracılık edilmesi, kripto varlıkların veya bu varlıklara ilişkin özel anahtarların saklanması, yönetimi veya SPK tarafından belirlenecek diğer saklama hizmetleri, kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı faaliyeti ve SPK tarafından belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunabilecek.

MÜŞTERİ VARLIKLARI MÜŞTERİ BAZINDA TUTULACAK

Müşterinin alım, satım ve transfer işlemleri ile müşterilere ait nakit ve kripto varlık bakiyeleri, platformun kendi hesaplarından ayrı olarak, kurum kaydi sistemi üzerinde müşteri bazında, tam, doğru ve güncel şekilde takip edilecek. Platformlar tarafından müşteri emirleri işlem ortamında veya doğrudan kendi cüzdanından karşılanmak suretiyle gerçekleştirilebilecek. Platformlar fiyat gözetim sisteminin yürütülmesini teminen bir birim oluşturacak ve bu birimde çalışmak üzere münhasıran en az bir risk yönetim personelini görevlendirecek. Makul ve ekonomik gerekçeyle açıklanamayan eylem ve işlemlere ilişkin tespitler genel müdüre raporlanacak. Genel müdür gerekli tedbirleri alacak ve SPK’ya bildirecek. Platformlar nezdinde listelenmiş kripto varlıklar kaldıraçlı olarak alınıp satılamayacak, kredili alım, açığa satış ve ödünç işlemlerine konu edilemeyecek.

KRİPTO VARLIK PLATFORMLARI 150 MİLYON TL SERMAYE İLE KURULABİLECEK

Kripto varlıkların listelenmesi ve listeden çıkarılmasına ilişkin kararların verilmesi ile kontrol edilmesi amacıyla en az üç üyeden oluşan listeleme komitesi oluşturulacak. Platformlarda SPK tarafından yetkilendirilmiş saklama kuruluşlarında saklanabilen kripto varlıkların listelenmesi esas olacak. Platformlar ve saklama kuruluşları, kurum kaydi sisteminde tutulan müşteri kripto varlık bakiye bilgilerine yönelik MKK ile entegrasyon sağlayacak. Platformların kuruluş sermayeleri asgari 150 milyon TL, saklama kuruluşlarının kuruluş sermayeleri asgari 500 milyon TL olacak. KVHS’lerin özsermayeleri kuruluş sermayelerinden az olamayacak. KVHS’lerin özsermayelerinin her yılın altıncı ayı itibarıyla en az %25’inin ödenmiş veya çıkarılmış sermaye olarak sağlanması zorunlu olacak.

BİLGİ SİSTEMLERİNE İLİŞKİN KAPSAMLI YÜKÜMLÜLÜKLER GETİRİLİYOR

Müşteri varlıklarının en az %95’i saklama kuruluşlarında tutulacak, platformlar nezdinde % 5’i saklanabilecek. Gün içinde bu oran %10’u aşarsa aşan kısım derhal saklama kuruluşuna aktarılacak. Platformlar, müşteri varlıklarının %3’ü oranında likit rezerv bulunduracak. Platformlar tarafından müşteri nakitleri elden teslim alınamayacak, elden teslim edilemeyecek ve saklanamayacak. Bunlar platformun bankada müşterileri adına açtırdığı hesap üzerinden yapılabilecek. Bilgi sistemlerine ilişkin yayımlanan tebliğlerde ise KVHS’ler ve SPK gözetim ve denetimine tabi diğer kurum, kuruluş ve ortaklıkların oluşturmak zorunda oldukları bilgi sistemleri ve yönetimine ilişkin strateji, politika, risk yönetimi, kontroller, bilgi güvenliği, varlık yönetimi, ağ güvenliği, kimlik ve erişim yönetimi, veri gizliliği, dış hizmet alımı, bilgi sistemleri sürekliliği, değişiklik yönetimi, iç denetim ve bağımsız denetim gibi konularda çok kapsamlı yükümlülükler getiriliyor.

Söz konusu düzenlemeler ile getirilen kuralların kripto varlık piyasasının daha şeffaf, güvenilir ve sağlıklı bir şekilde büyümesine katkıda bulunabilecek nitelikte olduğunu ifade etmek yanlış olmayacak. Bununla birlikte getirilen kuralların kapsamı, genişliği ve piyasanın mevcut durumu dikkate alındığında uygulama sürecinde zorluklar yaşanması olası görünüyor. Uygulamadaki başarı için sektörün bu konudaki ilgisi ve yatırımı önemli olduğu kadar SPK’nın gözetim ve denetim faaliyetlerinin etkinliği de büyük önem taşıyor.

Gürdoğan YURTSEVER

Mevzuat Uyum Derneği Başkanı

yurtsever@turcomoney.com