Kripto Varlıklar Yasası ne getiriyor?

– Uzun zamandır konuşulan kripto varlıklara ilişkin düzenlemeleri içeren kanun teklifi 16 Mayıs 2024 tarihinde TBMM’ye sunuldu ve daha sonra komisyonda kabul edildi. 19 maddeden oluşan teklif ile Sermaye Piyasası Kanunu’nda değişiklik yapılıyor. Yasa teklifinde kripto paralar dahil kripto varlıkların düzenlenmesi ve denetlenmesine ilişkin çerçeve çiziliyor.

– Kanun teklifine kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için SPK’dan izin almaları zorunlu olacak. Bu kuruluşlar, SPK tarafından belirlenen faaliyetleri yerine getirecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kuruluşu, faaliyete başlaması, ortakları, yöneticileri, personeli, organizasyonu, sermayeleri vb. diğer yükümlülüklerine ilişkin ilke ve esaslar SPK tarafından ayrıca belirlenecek.

– Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz sayılacak. Platformlar müşterilerinin itirazlarını ve şikayetlerini çözecek iç mekanizmalar kurmakla yükümlü olacak. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar müşterilerin kimliklerini, suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi mevzuatı kapsamında tespit etmekle yükümlü olacak.

– Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşacak. Platformlar işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması, piyasa bozucu nitelikte eylem ve işlemlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması amacıyla emir ve işlem esaslarını belirleyecek, bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kuracak ve her türlü önleyici tedbirleri alacak.

– Platformlar ile müşterileri arasındaki ilişkiler ve platformlarda gerçekleştirilen işlemler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel hükümlere tabi olacak. Platformlara, SPK tarafından faaliyet izni verilmiş olması, işlemlerin kamunun güvencesi altında olduğu anlamına gelmeyecek.

– Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcılar tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulacak. Tüm işlem kayıtlarının bütünlüğü, doğruluğu ve gizliliği sağlanacak.

-Müşterilere ait kripto varlıkları, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması esas olacak. Müşterilerin bunu tercih etmediği durumlarda saklama hizmeti SPK tarafından yetkilendirilmiş ve BDDK tarafından uygun görülen bankalarca veya SPK tarafından bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunlu olacak.

– Müşterilerin nakit ve kripto varlıkları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

– Söz konusu yasa teklifi, ülkemizin içinde bulunduğu ve ekonomik açıdan önemli zorluklara neden olan OECD Mali Eylem Görev Gücü (FATF) gri listesinden çıkmasına yönelik son adım olarak da değerlendiriliyor. Kripto varlıklara ilişkin bu yasanın mecliste onaylanarak yürürlüğe girmesi gri listeden çıkmamıza katkı sağlayacak.

– Türkiye bu yasa ile geleneksel finansın dinamiklerinden farklı bu alandaki öncü ülkelerden birisi haline geliyor. Bu yasa, blok zinciri ve kripto ekosistemi için önemli bir adım ve dönüm noktası olacak, ekosistemdeki itibar ve güvenin oluşmasına katkı sağlayacak, rekabeti ve katma değeri artıracak, yeni fırsatları teşvik edecek,

Gelişen teknolojilerin finansal alandaki önemli yansımalarından birisi olan blok zinciri teknolojisi ve bu teknoloji ile oluşturularak yeni bir varlık grubu olarak karşımıza çıkan kripto paralar ve diğer kripto varlıkların küresel düzeyde kullanımı hızla artmaya devam ediyor. Kripto varlıkların hızlı gelişimi ülkeleri bu alanda düzenlemeler yapma arayışına itiyor. Bu yönde birçok ülkede çalışmalar yapılmasına rağmen henüz genel kabul gören yeknesak bir uygulama seti bulunmuyor. Bir süredir ülkemizde de bu yönde çalışmalar yürütülüyordu.

KRİPTO VARLIKLARA İLİŞKİN YASA TASARISI TBMM’YE SUNULDU

Türkiye, bu konuda birçok ülkeden hızlı hareket etti. Kripto varlıklara ilişkin düzenlemeleri içeren kanun teklifi 16 Mayıs 2024 tarihinde TBMM’ye sunuldu ve daha sonra komisyonda kabul edildi. 19 maddeden oluşan teklif ile Sermaye Piyasası Kanunu’nda değişiklik yapılıyor. Yasa teklifinde kripto paralar dahil kripto varlıkların düzenlenmesi ve denetlenmesine ilişkin çerçeve çiziliyor. Söz konusu yasa teklifi ülkemizin içinde bulunduğu ve ekonomik açıdan önemli zorluklara neden olan OECD Mali Eylem Görev Gücü (FATF) gri listesinden çıkmasına yönelik son adım olarak da değerlendiriliyor. Kripto varlıklara ilişkin bu yasanın mecliste onaylanarak yürürlüğe girmesi gri listeden çıkmamıza katkı sağlayacak. Ülkemizin Haziran ayında gri listeden çıkması bekleniyor.

KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI SPK’DAN İZİN ALACAK

Kanun teklifine göre “kripto varlık” dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar olarak tanımlanıyor. Kripto varlık alım-satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlar ise “platform” olarak ifade ediliyor. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için SPK’dan izin almaları zorunlu olacak. Bu kuruluşlar, SPK tarafından belirlenen faaliyetleri yerine getirecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kuruluşu, faaliyete başlaması, ortakları, yöneticileri, personeli, organizasyonu, sermayeleri vb. diğer yükümlülüklerine ilişkin ilke ve esaslar SPK tarafından ayrıca belirlenecek.

İÇ KONTROL SİSTEMİ VE BİRİMİ OLUŞTURULACAK

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, sistemlerinin güvenliği için gerekli önlemleri almak, iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlü olacak. Bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında ise TÜBİTAK’ın belirleyeceği kriterlere uygunluk aranacak. SPK tarafından bu şartları taşımayan hizmet sağlayıcılara izin verilmeyecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının müflis olmaması, mali güç ve itibara sahip olması, hapis cezasına mahkum olmaması gibi taşıması gereken şartlara da detaylı olarak yer veriliyor. Platformlar üzerinden kripto varlıkların alınıp satılması ve ilk satış ya da dağıtımının yapılması; kripto varlıkların takası, transferi ve saklanmasına ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından ayrıca düzenlenecek.

 

DÜZENLEME VE YAPTIRIM KONUSUNDA SPK YETKİLİ OLACAK

Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin olarak düzenleyici işlemler tesis etmek, özel ve genel nitelikte kararlar almak ve tedbir ve yaptırım uygulamak konusunda SPK yetkili olacak. Kripto varlıkların satış ya da dağıtımının yapılması için halktan para toplayanlar ile bunlara fon sağlayanlar arasındaki ilişkiler genel hükümlere tabi olacak. Düzenlemedeki esaslar dahilinde platformlarda işlem gören kripto varlıklar dışındaki kripto varlıklara bu kanundaki hükümler uygulanmayacak.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bunlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında imzalanan sözleşmeler yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın SPK’nın belirlediği bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilebilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkan verecek yöntemler yoluyla kurulabilecek. Buna ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından belirlenecek.

MÜŞTERİLERİN KİMLİKLERİ TESPİT EDİLECEK

Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz sayılacak. Platformlar müşterilerinin işlemlerine ilişkin itirazlarını ve şikayetlerini etkin şekilde çözecek iç mekanizmalar kurmakla yükümlü olacak. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar müşterilerin kimliklerini, suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi mevzuatı kapsamında tespit etmekle yükümlü olacak. Bir kripto varlığın platformlarca listelenmiş olması bunların kamuca tekeffülü anlamına gelmeyecek. Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşacak. Platformlar işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması, piyasa bozucu nitelikte eylem ve işlemlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması amacıyla emir ve işlem esaslarını belirleyecek, bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kuracak ve her türlü önleyici tedbirleri alacak.

KAMUNUN GÜVENCESİ OLMAYACAK

Platformlar ile bunların müşterileri arasındaki ilişkiler ve platformlarda gerçekleştirilen işlemler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel hükümlere tabi olacak. Platformlara, SPK tarafından faaliyet izni verilmiş olması, işlemlerin kamunun güvencesi altında olduğu anlamına gelmeyecek. Kripto varlıklar sermaye piyasası mevzuatında yer alan ve yatırımcıların mağduriyetlerini ortadan kaldıran yatırımcı tazmin hükümlerine tabi olmayacak. Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcılar tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulacak. Tüm işlem kayıtlarının bütünlüğü, doğruluğu ve gizliliği sağlanacak. Transfer mesajlarında gönderici ve alıcıya ilişkin yer alması öngörülen bilgi ve veriler, düzenlemelerde belirlenen sürelerde güvenli bir şekilde gönderilecek.

MÜŞTERİLERİN KRİPTO PARALARI HACZEDİLEMEYECEK

Platformların müşterilerine ait kripto varlıkları, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması esas olacak. Müşterilerin bunu tercih etmediği durumlarda saklama hizmeti SPK tarafından yetkilendirilmiş ve BDDK tarafından uygun görülen bankalarca veya SPK tarafından bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunlu olacak.

Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrı tutulacak. Müşterilerin nakit ve kripto varlıkları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.

KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARA FAALİYET YETKİ BELGESİ VERİLECEK

Kripto varlık hizmet sağlayıcılara icra edecekleri faaliyetleri gösteren yetki belgesi verilecek. Bankalar için BDDK’nin uygun görüşü aranacak. Yatırım kuruluşlarınca müşteri nakitleri için bankalar nezdinde açılan hesaplar, banka muhasebesinde ayrı bir hesapta izlenecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların Türkiye Sermaye Piyasaları Birliğine üye olmaları zorunlu olacak.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyet ve işlemleri ile izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde sermaye piyasası kanununda yer verilen yaptırımlar uygulanacak. SPK tarafından mali yapıları zayıflayan hizmet sağlayıcıların faaliyetleri geçici olarak durdurulabilecek, faaliyet yetkileri kaldırılabilecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının denetimleri SPK personeli tarafından yapılacak. Bunun yanı sıra diğer kamu kurum ve kuruluşlarından da personel görevlendirilebilecek.

ZARARLARDAN KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI SORUMLU OLACAK

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi, SPK tarafından ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacak. Bilgi sistemleri denetimine ilişkin ilave usul ve esaslar TÜBİTAK ya da gerekli görülen diğer kurum ve kuruluşların görüşü alınarak SPK tarafından belirlenecek.

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri ile nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumlu olacak. Zararın hizmet sağlayıcıdan tazmin edilememesi durumunda hizmet sağlayıcının mensupları kusurları nispetinde şahsi olarak sorumlu olabilecek. Düzenlemelere aykırı fiillerde bulunanlara sermaye piyasası kanununda belirtilen idari para cezası uygulanacak.

ÖNEMLİ YAPTIRIMLAR SÖZ KONUSU OLABİLECEK

İzin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüten gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak. Kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kripto varlık hizmet sağlayıcı yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları, 8 yıldan 14 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecek.

Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde faile 14 yıldan 20 yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adli para cezası verilecek. Zimmet sayılan karar ve işlemler gerçekleştirenlerin şahsi sorumluluklarına gidilerek, SPK’nın talebi üzerine şahsen iflaslarına mahkemece karar verilebilecek. Her yıl platformların bir önceki yılki faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin 1/100’ü SPK, 1/100’ü de TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın Mayıs ayı sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedilecek.

İKİNCİL DÜZENLEMELER 6 AY İÇİNDE ÇIKARILACAK

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, yürürlük tarihinden itibaren 1 ay içinde SPK’ya başvurarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarını veya 3 ay içinde tasfiye kararı alacaklarına dair beyan verecek. İkincil düzenlemeler, kanunun yürürlük tarihinden itibaren SPK tarafından 6 ay içinde çıkarılacak. Yasa tasarısı genel olarak değerlendirildiğinde; kapsamının dar olması, daha çok kripto varlık hizmet sağlayıcılara yönelik kurallar getirmesi, pek çok konunun ikincil düzenlemelere bırakılması, bunun belirsizliğe neden olması, SPK’ya verilen yetkilerin geniş olması, olası risk ve kayıplarda yatırımcıların hukuksal güvence ve kayıplarını telafi edecek mekanizmaların yeterli olmaması, FTX ve Thodex gibi olumsuz örneklerden hareketle sert düzenlemeler ve yaptırımlar getirmesi gibi hususları haklı olarak eleştiriliyor.

KRİPTO VARLIKLAR İLE İLGİLİ DÜNYADAKİ ÖNCÜ YASALARDAN BİRİ OLACAK

Bununla birlikte FATF’ın Nisan ayında yayınladığı bir raporda ülkelerin yalnızca %30’dan daha azının kripto sektörü ile ilgili düzenlemeler yapmaya başladığı açıklanmıştı. Ülkemizin bu yasa ile geleneksel finansın dinamiklerinden farklı bu alandaki öncü ülkelerden birisi haline geldiği görülüyor. Yasa tasarısında yasaklama yerine düzenleme yönünde bir yaklaşımın esas alınması da oldukça önemli.

Bu yasanın blok zinciri ve kripto ekosistemi için önemli bir adım ve dönüm noktası olacağını, ekosistemdeki itibar ve güvenin oluşmasına katkı sağlayacağını, rekabeti ve katma değeri artıracağını, yeni fırsatları teşvik edeceğini ifade etmek yanlış olmayacak. SPK tarafından yapılacak ikincil düzenlemeler ile oluşturulacak gözetim ve denetim mekanizmaları, mevcut tereddütlerin giderilmesi ve kanunun uygulama başarısı için önem taşıyor.

Gürdoğan Yurtsever

Mevzuat Uyum Derneği Başkanı

yurtsever@turcomoney.com