KRONİK SORUNLAR DERİNLEŞİYOR

Türkiye’nin kronik sorunu enflasyon, işsizlik, cari açık ve dış ticaret dengesindeki bozulma giderek derinleşiyor.

 İşte makro ekonomik göstergeler tablosu;

 *Enflasyon, yüzde 12’ye yaklaştı.

 * İşsizlik yüzde 10,6 seviyesinde.

 * Dış ticaret açığında ve cari açıkta yükseliş var.

 * Bütçe disiplini bozuluyor.

 

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya/ Makro Analiz

Gerek uluslararası alandaki beklenmeyen gelişmeler, gerekse bölgemizde yaşanan tartışmalar, Türk ekonomisini olumsuz etkiliyor.  Yıllardır çözüm bekleyen enflasyon ve işsizlik sorunu iyice kalıcı hale gelirken, dış ticaret açığında ve cari açıktaki artış dikkat çekiyor. Önceki yıllarda kurulan bütçe disiplini de bozulmaya başladı.

İşte Türk ekonomisinin görünümü, işte  makro ekonomik tablodaki son gelişmeler…

 

ENFLASYON YÜZDE 12’YE YAKLAŞTI

Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 2,08 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 0,70 artarak yüzde 11,90 olarak gerçekleşti. Bu dönemde gıda yıllık enflasyonu işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış sonucunda yükseldi. Enerji fiyatları petrol ve diğer girdi fiyatlarına bağlı olarak hızlı artışını sürdürdü. ÖKTG-H ve ÖKTG-I endekslerinin devamı niteliğindeki ÖKTG-B ve ÖKTG-C göstergelerinin yıllık değişim oranları yüzde 11,79 ve 11,82 olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde temel mal ve enerji gruplarının katkısı çekirdek enflasyon göstergelerine yansımaya devam ettiği gözlemleniyor.

Grafik: TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

Kaynak: TÜİK

 

Fiyat hareketlerine dair açıklamasında TCMB “Temel mal grubu yıllık enflasyonu Ekim ayında 1,61 puan artarak yüzde 14,31’e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükseldi,  giyim grubundaki yükselişte ağırlık yapısındaki değişimin etkisi belirleyici oldu. Dayanıklı mal enflasyonu, döviz kuru gelişmeleri kaynaklı olarak otomobil grubunda gözlenen yüksek fiyat artışı ile beyaz eşya ve mobilyaya yönelik vergi indirimlerinin geri alınmasına bağlı olarak önemli bir oranda yükseldi. Bu dönemde, temel mal enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde, döviz kuru gelişmeleri, geçici vergi indirimlerinin geri alınması, iktisadi faaliyetteki güçlü seyir ve giyim kaynaklı yöntemsel etkiler öne çıktı. Son iki ayda güçlü artışlar kaydeden enerji fiyatları, Ekim ayında da yüzde 1,78 ile belirgin bir oranda yükseldi. Döviz kuru ile petrol ve diğer girdi fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak sırasıyla yüzde 3,15 ve 4,20 oranında artan akaryakıt ve tüpgaz fiyatları, bu dönemde de enerji enflasyonundaki yükselişin ana sürükleyicileri oldu.” yorumlarına yer verdi.

Tablo: Ekim Ayı Enflasyonu Bileşenleri

 

İŞSİZLİK YÜZDE 10,6 SEVİYESİNDE

TÜİK tarafından açıklanan verilere göre Ağustos ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 10,6 seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 404 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 8,4; kadınlarda ise yüzde 15,0 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 12,8 olarak tahmin edildi. İşgücü söz konusu dönemde 32 milyon 233 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 53,7 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 73,5; kadınlarda ise yüzde 34,3 oldu.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, AĞUSTOS 2017

Kaynak: TÜİK

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 12,8 olarak gerçekleşti.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, AĞUSTOS 2017

Kaynak: TÜİK

DIŞ TİCARET AÇĞINDA VE CARİ AÇIKTA YÜKSELİŞ

Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Eylül ayına göre 2.934 milyon ABD doları artarak 4.527 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler açığı 39.267 milyon ABD doları oldu. Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3.406 milyon ABD doları artarak 6.666 milyon ABD dolarına ve birincil gelir dengesi açığının 171 milyon ABD doları artarak 1.073 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili oldu. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 661 milyon ABD doları tutarında artarak 2.686 milyon ABD dolarına yükseldi.

Grafik: Yıllık Dış Ticaret Açığı ve Cari Açık

Kaynak: TCMB

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler bir önceki yılın aynı ayına göre 156 milyon ABD doları azalarak 544 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Portföy yatırımları 3.430 milyon ABD doları tutarında net giriş kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 248 milyon ABD doları net satım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 834 milyon ABD doları net alım yaptığı görülüyor.

Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak Genel Hükümet, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 1.750, 478 ve 480 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirdi. Diğer yatırımlarda ise 194 milyon ABD doları tutarında net çıkış gerçekleşti.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 91 milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 406 milyon ABD doları net artış kaydetti.

Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve diğer sektörler sırasıyla 533 ve 490 milyon ABD doları net geri ödeme, bankalar ise 1.213 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirdi. Resmi rezervlerde 929 milyon ABD doları artış gözlendi.

 

BÜTÇE DİSİPLİNİ BOZULUYOR

Merkezi yönetim bütçesi 2016 yılı Ocak-Ekim döneminde 12 milyar 140 milyon TL açık vermiş iken bu yılın aynı döneminde 34 milyar 961 milyon TL açık verdi. Aynı dönemde faiz dışı fazla ise 15 milyar 161 milyon TL olarak gerçekleşti. Bütçe verilerinin söz konusu gerçekleşmesinde bütçe giderlerinde yüzde 18,4 düzeyinde artış görülürken, bütçe gelirlerindeki artışın da yüzde 13,8 düzeyinde olması önemli rol oynadı.

Faiz giderlerinde 2017 Ocak-Ekim döneminde yüzde 12,4 artış gerçekleşirken, faiz dışı giderlerdeki artış oranı yüzde 19,0 oldu.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri

Kaynak: Maliye Bakanlığı