KRONİK SORUNLAR, KÖKLÜ ÇÖZÜM BEKLİYOR

ENFLASYON ÇİFT HANEYE OTURDU, İŞSİZLİK VE CARİ AÇIK YÜKSELİŞTE… 

Türkiye tüm olumsuzluklara rağmen ekonomik büyümesini sürdürüyor, ihracatını tarihi seviyelere çıkartıyor. Ancak kronik sorunlar derinleşerek devam ediyor.

 

 

 

*Enflasyon yüzde 11’in üzerine çıktı.

*İşsizlik oranı, yüzde 10.7 seviyesinde gerçekleşti.

*Cari açık, 37 milyar dolara dayandı.

*Bütçe açığı , 32 milyar liraya yükseldi.

 

DOÇ. DR. ERTUĞRUL KIZILKAYA / MAKRO ANALİZ

Türkiye dört bir cephede mücadele veriyor. Ortadoğu’da iç savaş yangını, AB ile devam eden gergin ilişkiler ve terör saldırılarına rağmen Türk ekonomisi büyümeye devam ediyor. Yeni açılan Pazar kanalları ile ihracat, tarihi seviyelerine çıkarken, yabancı yatırımcı akımı da devam ediyor. Ancak bu gelişmelere karşılık Türkiye’nin kronik sorunları, can sıkmaya devam ediyor. Başta enflasyon ve işsizlik olmak üzere makro ekonomik göstergeler, tehlike sinyalleri veriyor. Piyasalar, iş dünyası bu sorunlara köklü çözüm bekliyor.

İşte makro ekonomik göstergelerdeki son tablo…

 

ENFLASYON, YÜZDE 11’İN ÜZERİNDE

Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 0,65 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 0,52 artarak yüzde 11,20 olarak gerçekleşti. Bu dönemde gıda yıllık enflasyonu, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki olumsuz baz etkisinin yanında işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış sonucunda yükseldi. Enerji fiyatları petrol ve diğer girdi fiyatlarına bağlı olarak hızlı artışını sürdürdü.

ÖKTG-H ve ÖKTG-I endekslerinin devamı niteliğindeki ÖKTG-B ve ÖKTG-C göstergelerinin yıllık değişim oranları yüzde 10,89 ve 10,98 olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde temel mal, gıda ve hizmet gruplarının katkısı çekirdek enflasyon göstergelerine yansımaya devam ettiği gözlemleniyor.

 

Grafik: TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

Kaynak: TÜİK

 

Fiyat hareketlerine dair açıklamasında TCMB “Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 1,62 puan artarak yüzde 12,70 olarak gerçekleşti. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselirken giyim grubundaki yükselişte ağırlık yapısındaki değişimin etkisi öne çıktı. Eylül ayında, dayanıklı tüketim malı fiyatları kur hareketlerinin gecikmeli etkilerine bağlı olarak beyaz eşya ve otomobil öncülüğünde yükseldi. Buna ek olarak, giyim ve dayanıklı dışı temel mallarda aylık fiyat artışları hızlandı. Enerji fiyatları Ağustos ayındaki yüksek artışın ardından Eylül ayında yüzde 1,29 oranında yükseldi. Uluslararası petrol ve diğer girdi fiyatlarındaki artışa bağlı olarak akaryakıt ve tüp gaz fiyatları bu dönemde sırasıyla yüzde 2,55 ve yüzde 3,22 oranında artış kaydetti. Enerji grubu yıllık enflasyonu ise baz etkisine bağlı olarak 0,86 puanlık düşüşle yüzde 9,68 olarak gerçekleşti.” yorumlarına yer verdi.

 

Tablo: Eylül Ayı Enflasyonu Bileşenleri

 

İŞSİZLİK SORUNU ÇÖZÜM BEKLİYOR

TÜİK tarafından açıklanan verilere göre Temmuz ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 10,7 seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 443 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 8,8; kadınlarda ise yüzde 14,6 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 13,0 olarak tahmin edildi.

İşgücü söz konusu dönemde 32 milyon 200 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 53,7 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 73,5; kadınlarda ise yüzde 34,3 oldu.

 

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, TEMMUZ 2017

Kaynak: TÜİK

 

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 13,0 olarak gerçekleşti.

 

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, TEMMUZ 2017

Kaynak: TÜİK

 

CARİ AÇIK, YÜKSELİŞE GEÇTİ

Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ağustos ayına göre 171 milyon ABD doları azalarak 1.237 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler açığı 36.972 milyon ABD doları oldu.

Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 689 milyon ABD doları artarak 4.279 milyon ABD dolarına yükselmesine rağmen, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirlerin 637 milyon ABD doları artarak 3.511 milyon ABD doları giriş kaydetmesi etkili oldu.

Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 658 milyon ABD doları tutarında artarak 2.997 milyon ABD dolarına yükseldi.

 

Grafik: Yıllık Dış Ticaret Açığı ve Cari Açık

Kaynak: TCMB

 

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler bir önceki yılın aynı ayına göre 505 milyon ABD doları azalarak 657 milyon ABD doları olarak gerçekleşti.

Portföy yatırımları 2.237 milyon ABD doları tutarında net giriş kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 520 milyon ABD doları ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 1.016 milyon ABD doları net alım yaptığı görülüyor.

Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak bankalar, 354 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirdi.

Diğer yatırımlarda 133 milyon ABD doları tutarında net giriş gerçekleşti.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 68 milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 376 milyon ABD doları net azalış kaydetti.

Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve bankalar sırasıyla 117 milyon ABD doları ve 192 milyon ABD doları net geri ödeme, diğer sektörler ise 1.080 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirdi.

Resmi rezervlerde 3.401 milyon ABD doları artış gözlendi.

 

BÜTÇE DİSİPLİNİ BOZULUYOR

Merkezi yönetim bütçesi 2016 yılı Ocak-Eylül döneminde 12 milyar 36 milyon TL açık verirken, bu yılın aynı döneminde 31 milyar 613 milyon TL açık verdi. Aynı dönemde faiz dışı fazla ise 14 milyar 964 milyon TL olarak gerçekleşti.

Bütçe verilerinin söz konusu gerçekleşmesinde bütçe giderlerinde yüzde 17,2 düzeyinde artış görülürken, bütçe gelirlerindeki artışın da yüzde 12,9 düzeyinde olması önemli rol oynadı.

Faiz giderlerinde 2017 Ocak-Eylül döneminde yüzde 11,8 artış gerçekleşmiş iken, faiz dışı giderlerdeki artış oranı yüzde 17,8 oldu.

 

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri

Kaynak: Maliye Bakanlığı

 

Diğer taraftan Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2018 yılı bütçe giderlerinin 762,8 milyar lira, bütçe gelirlerinin 696,8 milyar lira, vergi gelirlerinin 599,4 milyar lira, bütçe açığının ise 65,9 milyar lira olarak öngörüldüğünü bildirdi. 2018 bütçesinde en büyük payın eğitime ayrıldığını belirten Ağbal, eğitime ayırılan kaynağın 134 milyar liraya çıkarıldığını, böylelikle bütçe giderlerinin yaklaşık yüzde 18’inin eğitime harcanacağını açıkladı. Ağbal ayrıca, savunma ve güvenlik birimlerinin ihtiyacı olan modernizasyon harcamaları için bütçeden ilave 18,7 milyar lira kaynak ayrıldığını, 2018 yılında bütçe açığının 65,9 milyar lira olacağını belirtti. Maliye Bakanı Ağbal, “Bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 1,9 olmasını öngörüyoruz” dedi.

 

Doç. Dr. Ertuğrul KIZILKAYA

kizilkaya@turcomoney.com