Kur Korumalı Mevduat ne getirdi, ne götürdü?

Osman Akyüz

-20 Aralık 2021 günü başlatılan Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulaması, döviz kurlarında nisbi bir istikrar sağlanmış durumda. Yılbaşından Temmuz sonuna kadar Hazine olarak bütçeden bu hesaplar için ödenen kaynak 60,6 milyar TL oldu. Döviz bozdurularak açılan kur korumalı mevduat hesapları için kur farkı ödemelerini Merkez Bankası yapıyor. Bu ödemelerin de 80 milyar lira olduğu tahmin ediliyor. Ancak Hükümet bu uygulamadan memnun kaldığı için bu yılın sonunda süresi bitecek olan KKM uygulamasının 2023 yılı sonuna kadar uzatılacağını duyurdu.

-“Kur Korumalı Mevduat Uygulaması”nda sürenin uzatılması, kurlardaki istikrar ve genel ekonomi için doğru bir karar oldu. Ancak bu uygulamaya yönelik eleştiriler de var. Ulusal parayı yabancı paralara endekslemek, ulusal paraya duyulan güveni temelinden sarsmak demektir. Bu uygulama, işin sonunda döviz talebini azaltmak bir yana dövize talebi artıracaktır. Dövize endekslenen hesaplar, endeks bozulduğunda büyük oranda dövizi tercih edebilecektir. Bu uygulama, devlet bütçesine ilave yükler getiriyor. Vergi gelirleri mevduat sahiplerine harcanıyor. Ayrıca uygulama gelir dağılımını bozucu etkilere sahip.

2021 yılının sonbaharında hükümet, Yeni Ekonomi Politikası ile cari fazlayı hedefleyen, üretim, ihracat ve istihdam artışı sağlayarak kalkınmayı gerçekleştirecek yeni bir ekonomi politikası başlattı. Bu yeni ekonomi politikasının temel hedefi, cari fazla vererek kalkınmanın sağlanması ve müzmin döviz sorununa kalıcı bir çözüm bulmaktır.

Ancak, Aralık ayı içinde döviz kurlarında normalin çok üzerinde bir dalgalanma oldu ve 10-15 gün içinde dolar kuru, 12 liradan başlayarak kısa bir sürede 18 liranın üzerine tırmandı ve piyasalarda Türk lirasından kaçış, dövize yöneliş başladı. Bu durum karşısında, hükümet aktif davranarak, gecikmeden kur dalgalanmasına karşı aldığı tedbirleri kamuoyuna duyurdu. Bu tedbirler içinde en önemli ürün, Türk lirasını desteklemek amacıyla, Kur Korumalı Mevduat uygulamasını hemen başlatmak oldu.

KUR KORUMALI MEVDUAT UYGULAMASI İLE DÖVİZ KURLARINDA İSTİKRAR SAĞLANDI

20 Aralık 2021 günü başlatılan Kur Korumalı Mevduat uygulaması, bir kaç gün içinde 18.37 liraya kadar çıkan dolar kurunu, 11 liraya kadar gerileterek döviz kurlarında istikrar sağlanmış oldu. Kur Korumalı Mevduat Hesabı, döviz bozdurularak açılabildiği gibi, TL mevduat hesaplarıyla da açılabiliyordu. Aslında yapılan, lirayı desteklemek için Türk Lirası mevduat hesapları dövize endekslenerek liraya güven sağlanmaya çalışılıyordu. Bankaların bu hesaplara sağladığı gelir, Merkez Bankası politika faizinden daha düşük olamıyordu. Bankalar, bu hesaplara Merkez Bankası politika faizinin üç puan üstüne kadar faiz verebiliyorlardı. Mevduat bankalarının yanında, katılım bankalarımız da aynı uygulamaya kendi çalışma prensipleri dahilinde katıldılar.

HAZİNE’NİN KASASINDAN 61 MİLYAR LİRA, MERKEZ BANKASI’NDAN 80 MİLYAR LİRA ÖDENDİ

Hesapların vadesinde, kur artışları hesaba verilen faizlerin üzerinde gerçekleşirse, Türk lirası kaynaklı kur korumalı mevduat hesabının kur farkını Hazine, döviz bozdurularak açılan kur korumalı mevduat hesaplarının kur farkları, Merkez Bankası’nca karşılanıyor. Yılbaşından Temmuz sonuna kadar Hazine olarak bütçeden bu hesaplar için ödenen kaynak 60,6 milyar TL oldu. Döviz bozdurularak açılan kur korumalı mevduat hesapları için kur farkı ödemelerini Merkez Bankası yapıyor. Bu ödemelerin de 80 milyar lira olduğu tahmin ediliyor.

TOPLAM MEVDUATIN YÜZDE 17’Sİ KUR KORUMALI MEVDUATTAN OLUŞUYOR
Gelinen noktada, 7 Ekim 2022 tarihi itibariyle; toplam mevduat 8 trilyon 195 milyar Türk lirası, mevduat kur korumalı dahil 3 trilyon 791 milyar. Toplam mevduatın % 46.2’sı Türk lirası mevduat oluşturuyor. Yabancı
para mevduat miktarı ise 4 trilyon 404 milyar seviyesinde. Toplam mevduatın % 53.7’sini oluşturuyor. Kur Korumalı Mevduat ise 1 trilyon 422 milyar liralık büyüklüğü ile toplam mevduatın % 17,35’ine ulaşmış durumda. Bu tesbitten de görüleceği üzere, Kur Korumalı Mevduat hesabı şimdiye kadar fonksiyonunu yerine getirdi ve döviz kurlarında nisbi bir istikrar sağlanmış oldu. Sistemdeki Türk lirasının payını %17 artırdı.

SÜRENİN UZATILMASI, EKONOMİ İÇİN DOĞRU BİR KARAR OLDU

Geçtiğimiz günlerde hükümet, bu yılın sonunda uygulama süresi bitecek olan Kur Korumalı Mevduat uygulamasının 2023 yılı sonuna kadar uzatılacağını duyurdu. Anlaşıldığı kadar, hükümet uygulamadan memnun olduğu için uygulamayı uzatma kararı aldı. Sanıyorum seçimden sonra kurulacak yeni hükümetin gündeminde tüm ekonomik programın gözden geçirilmesinin yanında, Kur Korumalı Mevduat uygulaması da sonlandırılıyor olabilir. Sürenin uzatılması, kurlardaki istikrar ve genel ekonomi için doğru bir karar oldu.

KUR KORUMALI MEVDUAT UYGULAMASINA ELEŞTİRİLER

Diğer yandan, Kur Korumalı Mevduat uygulamasına getirilen eleştirileri sıralamak gerekirse;

– Ulusal parayı yabancı paralara endekslemek, ulusal paraya duyulan güveni temelinden sarsmak demektir.

– Kur korumalı mevduat uygulaması, işin sonunda döviz talebini azaltmak bir yana dövize talebi artıracaktır. Dövize endekslenen hesaplar, endeks bozulduğunda büyük oranda dövizi tercih edebilecektir.

– Bu uygulama, devlet bütçesine ilave yükler getiriyor. Vergi gelirleri mevduat sahiplerine harcanıyor.

– Ayrıca uygulama gelir dağılımını bozucu etkilere sahiptir.

Sonuç olarak; Kur Korumalı Mevduat uygulaması, döviz kurlarının istikrara kavuşması ve ekonomide güven oluşturması açılarından olumlu oldu. Ancak sisteme son verilirken de ekonomik aktiviteyi olumsuz etkilememesi için tedrici ve dikkatli bir sonlandırma süreci izlenmelidir.

Osman AKYÜZ

akyuz@turcomoney.com