Küresel otomotiv endüstrisinin tedarik sorunları çözülüyor mu?

İbrahim Aybar

Merhabalar,

Geçen hafta just-auto.com tarafından bir webinar düzenlendi. Bu webinarda gündeme gelen konular özetle şunlardı:

Küresel hafif taşıt satışları yükselme eğilimine girdi mi?
Tedarik sorunlarında çözüme yönelik önlemler bu yıl devreye girdi mi?
Taşıtlarda elektrifikasyon ve batarya tedarikine yönelik görünüm nasıl?

Webinarın ana mesajı olarak yarı iletken çip tedarik sorununun bu yıl azalmaya başladığını, yine de tamamen çözülmesinin gelecek yıllarda mümkün olabileceğini söylemek doğru olacak. Webinarın tamamını just-auto.com adresinden izlemek mümkün.

Bildiğimiz gibi tedarik zinciri sorunları, son zamanlarda yarı iletken çip kıtlığı ve jeopolitik rahatsızlıklar nedeniyle daha da kötüleşen otomotiv endüstrisini birkaç yıldır etkiliyor. Bu sorunlar, OEM’leri ve tedarikçileri yeniden tedarik zinciri planlarını düşünmeye zorluyor.

2019’un sonundan itibaren Covıd-19 salgını, motorlu taşıtlara olan talebi önemli ölçüde azaltmıştı. Ancak bu, fırtınadan önceki sakinlik gibiydi. Sonrasında hızla artan küresel talep yüzünden bugün hala yarı iletken çip kıtlığı tüm otomotiv üreticilerini etkiliyor. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş hali, her iki ülke ile dünyanın geri kalanı arasındaki komponent ve hammadde ticaretini de, teslimini de engellemeye devam ediyor.

Bu zorluklar otomotiv endüstrisi için bir süredir gündemde. Esasen tedarik zinciri; doğal afetler, jeopolitik gerilimler, pandemi gibi otomotiv endüstrisinin yönetim gücünü aşan boyuttaki ciddi sorunlarla karşı karşıya kalmış oldu.

Bu ciddi sorunlara başlıklar halinde kısaca bakalım:

1. FİYAT ENFLASYONU

Yaşanan enflasyon bir maliyet artırıcı faktör olarak küresel ekonomiyi etkiliyor. Küresel ölçekte merkez bankalarının aldıkları önlemlerle enflasyon son zamanlarda zirve yapmış ve inişe geçmiş görünse de fiyatlar üzerinde olumsuz etkisi devam ediyor. Öyle ki, tedarik zincirlerini ve özellikle bir kısım otomotiv tedarikçilerinin mali yapılarını önemli ölçüde etkilemeye devam edecek olan uzun vadeli bir etki söz konusu.

2. EMEK VE İŞGÜCÜ

Bu konu küresel olarak önemli bir sorun haline gelmiş durumda. Özellikle Kuzey Amerika ve Avrupa kıtasında işgücü maliyetinin oldukça yükseldiği görüldü. Bunun tedarik zincirindeki verimlilik üzerinde olumsuz bir etki yapması kaçınılmaz.

Son zamanlarda otomotiv endüstrisine hizmet veren tedarikçilerin pandemi öncesi şartlara göre yaklaşık üçte bir daha az verimli olduğu yorumlanıyor. OEM’lerin artık istedikleri her ara mamulü tedarikçilerine yaptıracakları dönemler geride kalmış görünüyor. Çünkü stoksuz çalışma hedefleriyle önceden ürettirdikleri ara mamulleri tükettiler. Şimdi tekrar daha yüksek iş gücü maliyetiyle ürettirmek zorundalar.

3. JEOPOLİTİK RİSKLER

Jeopolitik gelişmeler açıkça tedarik zincirinde önemli sorunlara neden olmayı sürdürüyor. Bu konuda Çin ve Ukrayna merkezli sorunlar başı çekiyor. OEM’ler bulundukları ülkelerde ya da komşu ülkelerde tedarik zinciri kurmak için çabalarını sürdürüyorlar.

4. YARI İLETKEN ÇİPLER

Yazımın başlarında da değindiğim gibi, yarı iletken çiplerin tedarik sorunları hafifleme eğiliminde. Ancak unutulmayalım; pandemi sırasında tüketici elektroniğine olan talep o kadar arttı ki yarı iletken çiplerin büyük kısmı bu sektör oyuncuları tarafından alınmış durumda. Buna ek olarak pandemi döneminden itibaren otomotiv OEM’leri de genellikle içten yanmalı motorlu taşıtlardan daha fazla yarı iletken kullanan BEV (bataryadan elektrikli) taşıt üretimine dönüyorlar. Dolayısıyla yarı iletken çip talebi hızla arttı ve otomotiv endüstrisi pandemiden önceki döneme göre çok daha fazla yarı iletken çip istiyor.

2020 yılında yarı iletken çip kıtlığı nedeniyle yaklaşık 4,5 milyon motorlu taşıt üretilememişti. Bu yıl yani 2023’te yaklaşık 2,8 milyon motorlu taşıt üretilemeyecek.Dolayısıyla küresel yarı iletken çip kıtlığı azalıyor, ancak 2023 itibariyle kesinlikle çözülmüş değil.

Durumun iyileşmesi için daha ne yapılabilir?

Görünen o ki tüm hammadde ve komponentin Çin’den alındığı, Meksika’da yarı montajı yapılarak Amerika Birleşik Devletleri’nde satıldığı günler geride kaldı. Tedarik zincirini çeşitlendirmeyi düşünmek gerekiyor.

İkinci olarak insana yatırım çok stratejik hale geliyor. Çünkü maliyet artışı nedeniyle küresel işgücü küçülüyor. Bununla birlikte, istihdam edilen işgücünü verimli yönetim ile çalışanlardan en iyi şekilde yararlanmak, onları geliştirmek mümkün.

Küçülen işgücü doğal olarak yeni teknolojileri, robotlaşmayı, otomasyonu, yapay zeka ve veri analitiği gibi yenilikleri gündeme getirecektir.

Önümüzdeki beş yıl içinde neler olabilir?

Ben büyük olasılıkla bugün yaşadığımız şartlara bazı benzerlikler göreceğimizi düşünüyorum.

Bununla birlikte, piyasada daha fazla yarı iletken çip göreceğiz ve kapasite darlığı neredeyse bitmiş olacak. Çalışanlar perspektifinden baktığımızda ise daha az nitelikli istihdam ama daha fazla otomasyon göreceğiz. İşletmeler otomasyona daha fazla yatırım yapacaklar. Geçmişin sorunları gelecekte biraz daha kolay çözülecek gibi görünüyorsa da artan dünya nüfusu ve işsizlik sorunu var oldukça bence temkinli olmakta fayda var.