Metaverse dünyasında fırsatlar ve tehditler…

–Metaverse yalnızca sanal oyun kullanıcılarına kolaylık sağlamak için oluşturulmuş olmayıp, kripto para birimleri tarafından desteklenen merkezi olmayan sanal ekonomiler de yaratıyor. Metaverse’de çok sayıda kullanıcı, hizmet sağlayıcı platformlar tarafından sağlanan para birimleri ile mal ve hizmet ticaretini serbestçe yapabiliyor. Önde gelen metaverse platformlarından Sandbox’ın kripto parası SAND ve Decentraland’deki kripto para MANA kripto para borsalarında listelenerek aktif olarak alınıp satılıyor.

–Metaverse, kullanıcılarına bazı önemli avantajlar sunuyor. Metaverse’in en önemli negatif yönü ise, insanları gerçek dünyadan ve sosyalleşmeden uzaklaştırarak bağımlılık yaratması. Bunun dışında regülasyon olmaması nedeniyle, kara para ve kayıt dışı para akışına, terörizmin finansmanına, vergi kaçakçılığına, siber suçlara, kişisel bilgilerin ele geçirilmesi ve hatta cinsel taciz gibi diğer yasa dışı ve suç teşkil eden faaliyetlere neden oluyor, dijital anahtarların ele geçirilebilmesi e-cüzdanlarda sahiplik sorunu yaratıyor, hukuki süreçlerin yeterli olarak düzenlenmemiş olması önemli boşluklar yaratıyor.

Daha önceki yazılarımda önemine değinmiş olsam da bu ayki yazımda metaverse (öte/öteki dünya/alem) içerisindeki fırsat ve tehditlere değinmek istiyorum. Metaverse yalnızca sanal oyun kullanıcılarına kolaylık sağlamak için oluşturulmuş olmayıp, kripto para birimleri tarafından desteklenen merkezi olmayan sanal ekonomiler de yaratıyor. Bu dünyada kullanıcılar, pazaryeri ve e-ticaret alanları ile pek çok dijital ve gerçek varlığı alıp satabiliyor.

İster gerçek isterse sanal olsun, metaverse’de bir finansal aktivite yapılabilmesi için finansal değişim aracına ihtiyaç var. Bir DeFi ürünü olarak kripto paralar, sanal cüzdanlar ve NFT’ler sanal dünyada var olan dijital ürünlerin sahipliğini belirlemeye yardımcı olmak üzere geliştirilmiş olsa da gerçek dünyada da değerleme ve değişim problemleri nedeni ile alım satımda kullanılması için çalışmalar yürütülüyor.

METAVERSE’DE MAL VE HİZMET TİCARETİ SERBESTÇE YAPILIYOR

Metaverse’de çok sayıda kullanıcı, hizmet sağlayıcı platformlar tarafından sağlanan para birimleri ile mal ve hizmet ticaretini serbestçe yapabiliyor. Önde gelen metaverse platformlarından Sandbox’ın kripto parası SAND ve Decentraland’deki kripto para MANA kripto para borsalarında listelenerek aktif olarak alınıp satılıyor (Jeon ve diğerleri, 2021).

Piyasa Değerine Göre En Büyük Metaverse DeFi Token’lar

Kripto Para Adı	Piyasa Değeri (TL)
1.                  Decentraland (MANA)	56,234,181,379
2.                  Axie Infinity (AXS)	42,869,174,248
3.                  The Sandbox (SAND)	40,723,643,673
4.                  Theta Network (HETA)	36,457,620,485
5.                  Enjin Coin (ENJ)	19,258,407,035

Kaynak: Coinmarketcap

Blokzincir teknolojisinin finansal kullanım alanı olarak akla ilk dijital paralar gelse de şirketler hisselerini güvenli bir biçimde halka sunabilmek ve yatırımcı bulabilmek için; hisse senedi, tahvil ve diğer menkul kıymetlerin satın alınabildiği ve satılabildiği blokzincir teknolojisi üzerine kurulmuş olan ikincil piyasalarda herhangi bir aracıya ihtiyaç duyulmadan alım satım işlemlerini mümkün kılıyor (Sümer, 2021).

 METAVERSE’DE BLOKZİNCİRİN SAĞLADIĞI TEMEL FAYDALAR

Çok sayıdaki finansal ürün ve çözüm yanında bunlardan farklı veya kombinasyonlarından oluşan yeni ürünler geliştirilebilmesinin Metaverse’de blokzincirin sağladığı şu temel faydalar ile ilişkisi bulunuyor (Academy Binance, 2022):

1. Dijital Mülkiyetin Kanıtlanması

Özel anahtarlarınıza erişimi olan bir sanal cüzdan sahibi olarak, blokzincirindeki bir faaliyetin veya bir varlığın sahipliğini anında kanıtlayabilirsiniz. Örneğin, hesap verebilirliği göstermek için blokzincirdeki işlemlerinizin tam bir dökümünü gösterebilirsiniz. Sanal cüzdan, dijital bir kimlik ve sahiplik kanıtı oluşturmak için en güvenli ve sağlam yöntemlerden biridir.

2. Dijital Tahsil Edilebilirlik

Bir varlığın kime ait olduğunu belirleyebildiğimiz gibi, bir ürünün orijinal ve benzersiz olduğunu da gösterebiliriz. Metaverse aktivitelerinin gerçek dünya ile ilişkilendirilmesi için bu oldukça önemlidir. NFT’ler aracılığıyla %100 benzersiz ve asla tam olarak kopyalanamayan nesneler oluşturabiliriz. Bir blokzinciri, fiziksel öğelerin sahipliğini de temsil edebilir.

3. Değer Aktarımı

Metaverse, kullanıcıların güvendiği güvenli bir şekilde değer aktarımı için bir yönteme ihtiyaç duymaktadır. Oyun içi para birimleri, bir blokzincirdeki kripto para veya NFT’den daha az güvenlidir.

4. Yönetişim

Meta veri deposuyla etkileşiminizin kurallarını kontrol etme yeteneği de kullanıcılar için önemli olmalıdır. Gerçek hayatta şirketlerde oy haklarına sahip olabiliriz ve liderleri ve hükümetleri seçebiliriz. Meta veri deposu ayrıca adil yönetişim uygulama yollarına ihtiyaç duyacaktır ve blokzinciri bunu yapmanın zaten kanıtlanmış bir yoludur.

5. Erişilebilirlik

Bir cüzdan oluşturmak, dünya çapında herkese açık blokzincirlerde herkese açıktır. Bir banka hesabının aksine, herhangi bir para ödemeniz veya herhangi bir ayrıntı vermeniz gerekmez. Bu, onu finansmanı ve çevrimiçi, dijital kimliği yönetmenin en erişilebilir yollarından biri yapar.

6. Birlikte Çalışabilirlik

Blokzincir teknolojisi, farklı platformlar arasındaki uyumluluğu sürekli olarak geliştirmektedir. Polkadot (DOT) ve Avalanche (AVAX) gibi projeler, birbirleriyle etkileşime girebilen özel blokzincirler oluşturmaya izin verir. Tek bir meta veri deposunun birden fazla projeyi birbirine bağlaması gerekecek ve blokzincir teknolojisinin bunun için zaten çözümleri var.

METAVERSE, HANGİ FIRSATLARI SUNUYOR?

Metaverse ile ilgili en önemli avantaj insanların bir avatar kullanarak hayal ettikleri şeyleri yapabilecekleri, oyun oynayabilecekleri, konserlere katılabilecekleri, eğitim alabilecekleri, sosyalleşebilecekleri özgür ve sonsuz bir sanal dünyayı deneyimleyebilmeleridir.

Bununla birlikte merkeziyetsiz dünyanın sunduğu diğer bazı avantajlar ise şunlardır:

• Gelişmişlik düzeyine bakmaksızın farklı ülkelerde dijital varlık yaratılabilmesi SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) gibi uluslararası merkezi sistemler yerine merkeziyetsiz bir yapı önererek ekonomi politik üzerinde önemli etkiler ve fırsatlar yaratıyor. Günümüzde ABD’nin güdümündeki özellikle SWIFT yanında ödeme ve takas sistemleri de birer silah olarak kullanılabiliyor. Metaverse, önerilen merkeziyetsiz yapı ile Mir ve Marcopolo platformlarında olduğu gibi dünyayı tek merkezi otoritenin kontrolünden çıkarıyor.
• Blokzincir teknolojisi ile tedarik zinciri yönetimi, güvenlik ve gizlilik, nesnelerin interneti, müşteri tanıma, oy kullanma sistemleri, tapu kayıt- eğitim- enerji- küresel ödeme işlemleri, dijital kimlik yönetimi, kamu ve sağlık kayıtları ile ihaleler yapılabilecektir (Zheng ve diğerleri, 2018: 354).
• Fiziki paranın olmaması saklama, güvenlik, operasyon ve yatırım maliyetlerini minimize ediyor.
• Geleneksel merkezi kayıt tutma süreçlerinin tersine bilgiye erişim ve güvenlik konusunda aracılara ihtiyaç duyulmuyor. Bilginin manipüle edilmesi, çalınması ve gizliliğin ihlal edilmesi çok daha güçtür. Bu da işlem hızını ve güvenliğini artırıyor.

METAVERSE DÜNYASINDA HANGİ TEHDİTLER VAR?

Metaverse’in en önemli negatif yönü insanları gerçek dünya ve sosyalleşmeden uzaklaştırarak bağımlılık yaratmasıdır. Bunun dışında özellikle finans ve muhasebe açılarından aşağıdaki önemli tehditleri de beraberinde getiriyor:

• Regülasyon olmaması kara para ve kayıt dışı para akışına, terörizmin finansmanı, vergi kaçakçılığı, siber suç, kişisel bilgilerin ele geçirilmesi ve hatta cinsel taciz gibi diğer yasa dışı ve suç teşkil eden faaliyetlere neden olmakta, dijital anahtarların ele geçirilebilmesi e-cüzdanlarda sahiplik sorunu yaratıyor, hukuki süreçlerin yeterli olarak düzenlenmemiş olması önemli boşluklar yaratıyor.
• Metaverse’de dijital finansman, yeni suç şekillerini de beraberinde getiriyor, hacker saldırıları ve düzenleyici otorite müdahaleleri ile bilgi ve internet güvenliği çok daha önemli hale geliyor.
• Kripto paraların üretiminde kullanılan elektrik enerjisi yüksek tüketim nedeni ile olumsuz çevresel etkiler yaratıyor. Blokzincir teknolojisini kullanan sistemlerin tükettikleri enerji bazı ülkelerin tüketimini aşacak kadar devasa boyutlara ulaşıyor (Tanrıverdi ve diğerleri, 2019: 205).
• Dijital varlıkların muhasebeleştirilmesi ve vergilendirilmesi ile ilgili farklı yaklaşımlar (para, menkul kıymet veya emtia kabul edilmesine göre) bulunmakla birlikte henüz belirsizliğini koruyor.

Metaverse’in tüm bu fırsat ve tehditleri ile birlikte günlük hayatımız üzerinde önemli etkiler yaratacağı açıktır. Süreçte yapılacak araştırma ve geliştirme çalışmalarında bu fırsat ve tehditlerin dikkate alınması gerekiyor. Metaverse’in gelecekte hayatımızı nasıl etkileyeceği, büyük ölçüde bize ve onu nasıl kullanacağımıza bağlı.

Prof. Dr. Mehmet YAZICI

Maltepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı

yazici@turcomoney.com