Mikro finans yoksulluğun azaltılmasında çare olabilir mi?

*1970’li yıllardan başlayarak bu güne değin,100’ü aşkın ülkede mikro finans uygulamalarının başlatıldığını ve uygulandığını görüyoruz. Dünya Bankası ve İslam Kalkınma Bankası gibi uluslararası finans kuruluşlarının da desteklediği mikro finans uygulamalarında ulaşılan seviye 139 milyon müşteri ve 114 milyar dolarlık işlem hacmidir.

*Mikro finansta dünyada modern anlamda ilk uygulamalar yoksul bir ülke olan Bangladeş’de 1976 yılında başlatıldı. Bu ülkedeki uygulamayı başlatan Muhammed Yunus, mikro finans uygulamaları ile 2006’da Nobel Barış Ödülüne layık görüldü. 1983 yılında Gramen Bank adıyla mikro finans bankası haline gelen model, diğer ülkelere de örnek oldu.

*Türkiye’de 2003 yılında Türkiye İsrafı Önleme Vakfı, Gramen Trust ve Diyarbakır Valiliği ile işbirliğine giderek,18 Temmuz 2003 tarihinde mikro kredi uygulamasını başlattı. Daha çok kadınlara yönelik uygulama geri dönüş oranı yüzde 100 seviyesindedir. Bu güne değin, 800 milyon Türk Lirasını aşan miktarda mikro kredi sağlandı.

Günümüzde hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde toplumun belirli bir kesimi hayatını yoksulluk sınırında veya yoksulluk sınırının altında sürdürmek zorunda kalıyor. İşte dünyada özellikle fakir ülkelerde,yoksulluğun azaltılması ve yoksul kesimlerin gelirini artırıcı bir faaliyet olarak ekonomik kalkınmaya destek vermek için mikro finans ve mikro kredi uygulamaları başlatıldı.

70’li yıllardan başlayarak bu güne değin,100’ü aşkın ülkede mikro finans uygulamalarının başlatıldığını ve uygulandığını görüyoruz. Dünya Bankası ve İslam Kalkınma Bankası gibi uluslararası finans kuruluşları da mikro finans uygulamalarını destekliyor. Geldiğimiz durumda, ulaşılan seviye 139 milyon müşteri ve 114 milyar dolarlık işlem hacmidir.

GELİR SEVİYESİNİ YÜKSELTMEK VE TOPLUMSAL KALKINMAYA DESTEKLERİNİ ARTIRMAK

Mikro finansta esas amaç, toplumun iş yapabilir veya hali hazırda iş yapan ancak sermaye yetersizliği yüzünden ekonomik olarak kendi ayakları üzerinde duramayan yoksul kesimlere, azda olsa sermaye desteği sağlayarak, iş kurmalarını, mevcut işlerini geliştirmelerini ve ekonomik aktiviteye katılmalarını sağlamaktır. Böylece, gelirleri artan, iş becerileri gelişen yoksul kesimlerin öncelikle gelir seviyelerini yükseltmek ve toplumsal kalkınmaya desteklerini artırmaktır. Uygulamada, öncelikli olarak yoksul kadınlar, işsiz gençler,işsiz yaşlılar,özürlüler,gaziler,küçük çiftçiler,topraksız köylüler ve orman köylüleri hedef kitle olarak seçildi.

MUHAMMED YUNUS, MİKRO FİNANS İLE 2006’DA NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNE LAYIK GÖRÜLDÜ

Dünyada modern anlamda ilk uygulamalar yoksul bir ülke olan Bangladeş’de 1976 yılında başlatıldı. Bu ülkedeki uygulamayı başlatan Muhammed Yunus, mikro finans uygulamaları ile 2006’da Nobel Barış Ödülüne layık görüldü.

1983 yılında Gramen Bank adıyla mikro finans bankası haline gelen model, diğer ülkelere de örnek oldu. Öncelikle yoksul kadınlara işletme sermeyesi teminine yönelen Gramen Bank’ta kredilerin geri dönüş oranı yüzde 98 gibi oldukça yüksek bir oran oldu.

Kendine has kredi değerleme modelleri oluşturan banka, kredilerini daha çok kent çevrelerindeki alanlarda, yoğun kırsal kesimlerdeki ticaret ve imalata yöneltti. Diğer yandan,tarım ve kırsal alanlardaki işlerde ilgi alanındadır.

PROF. DR. AZİZ AKGÜL, MİKRO FİNANSIN HAYAT BULMASINDA EN BÜYÜK KATKIYI VERDİ

Ülkemizde mikro finans uygulamalarına yakın uygulamalar,bazı ticari bankalarımızın ve vakıfların yoksulluğun azaltılması kapsamında, seksenli yıllarda başlatıldığını görüyoruz. Fakat ilk ciddi ve sistemli projelerin Maya Mikro Ekonomik Destek İşletmesi ve Türkiye İsrafı Önleme Vakfı ( TISVA) tarafından 2003’li yılların başlarında hayata geçirildiğini görüyoruz. O yıllarda vakfın başkanı ve aynı zamanda milletvekili olan Prof. Dr. Aziz Akgül, mikro finansın hayat bulmasında en büyük katkıyı verdi.

2003 yılında Türkiye İsrafı Önleme Vakfı, Gramen Trust ve Diyarbakır Valiliği ile işbirliğine giderek,18 Temmuz 2003 tarihinde mikro kredi uygulamasını başlattı. Uygulama, daha çok kadınlara yönelik olmuş ve geri dönüş oranı yüzde  100’ler seviyesinde başarılı bir şekilde yürütülmektedir.

800 MİLYON TÜRK LİRASINI AŞAN MİKTARDA MİKRO KREDİ SAĞLANDI

Bu güne değin, Türkiye Gramen Mikro Finans programı kapsamında , 63 ilimizde 175 binden fazla yoksul girişimci kadınımıza 800 milyon Türk Lirasını aşan miktarda mikro kredi sağlandı.

Ayrıca, yine Prof. Dr..Aziz Akgül’ün girişimi ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun hazırladığı, Mikro Finansman Kuruluşları Hakkında Kanun tasarısı 2/ 413 sayı ile 23.03.2005 tarihinde Parlemento’ya sunuldu ve maalesef komisyonda önceliklendirilmediğinden yasal düzenleme yapılamadı.

Tasarı ile ihtiyaç sahibi mikro girişimcilere finansman sağlamak üzere faaliyette bulunacak mikro finans kuruluşlarının kuruluş, yönetim, çalışma, denetim ve tasfiyelerine ilişkin esasların belirlenmesi amaçlandı.

YASAL ALT YAPISI BELİRLENMELİ VE BU FİNANS MODELİ YASAL GÜVENCEYE KAVUŞTURULMALI

Gelinen noktada;

1- Öncelikle mikro finansın yasal güvencesi anlamında; yasal alt yapısı belirlenmeli ve bu finans modeli yasal güvenceye kavuşturulmalı.
2-Ülkemizdeki bütün mikro finans uygulamaları, bu yasal şemsiye altında düzenlenmeli ve denetlenmeli.
3-Madem yoksulluğu azaltmak istiyoruz ve girişimciliği artırmak istiyoruz, mikro finans modelinin kamu otoritesi ve finans sektörünce desteklenmesini sağlamalıyız.
4-Yoksulların finansal sisteme entegrasyonunu istiyorsak; mikro işletmeleri ve yoksul kesimleri mikro finansla tanıştırmalı ve sistemin kurumsal yapısını geliştirmeliyiz.
5-Karz-ı Hasen (güzel borç,faizsiz borç), zekat ve sadaka gibi fakirler için karşılıksız dağıtılan ekonomik yardımlar,mikro finans çerçevesinde yoksulluğun azaltılmasında kullanılabilir.
6-Ayrıca, İslami Finans uygulamaları mikro finans alanında daha etkin olabilir. Bu nedenle, yasal düzenleme çerçevesi oluşturulurken, İslami Finans’da sisteme monte edilmeli. Dünya uygulamalarında aileyi baz alan ve kullanıcılarına çok daha az yük bindiren bu uygulamaların konvansiyonel uygulamalara göre daha başarılı oldukları görüldü.

Sonuç olarak,ülkemizde mikro finansın gelişimi için,devlet ve finans sektörü üzerilerine düşen görevleri yerine getirmelidir.O zaman mikro finans,yoksulluğun azaltılmasında önemli bir çare olacaktır.

Osman Akyüz

Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Genel Sekreteri

akyuz@turcomoney.com