Nakdin vade yönetimi….

Şaban Çağıran

– Geçtiğimiz yıllarda, büyük denilebilecek bir işletmeye yönetim danışmanlığı yapmıştık. İşletmenin sorun olarak gördüğü konu, kâr elde edememekti. İşletme, cirosunu her yıl artırarak önemli satışlar yapıyor, ancak elde bir şey kalmıyordu. Yaptığımız incelemede, gerçekten de işletmenin oldukça büyük olmasına rağmen kâr elde edemediğini ve makul ölçüde özkaynak getirisi sağlayamadığını gördük. 

– İşletmelerde nakit yönetimini değerlendirmek için çeşitli rasyolardan yararlanılabilir. Bu rasyolar; alacakların ortalama tahsil süresi, borçların ortalama ödenme süresi, likidite rasyosu, cari rasyo, borç karşılama oranı, nakit akış yeterliliği, stok-nakit devir hızı vs. olabilir. Özetle, nakdin vade yönetimi bir işletme için çok önemlidir. Her işletme borç-alacak vade yapısını gözden geçirmelidir. Alacakların tahsil süresinin borç ödeme ortalama süresinden kısa olmalı.

Geçtiğimiz yıllarda, büyük denilebilecek bir işletmeye yönetim danışmanlığı yapmıştık. İşletmenin sorun olarak gördüğü konu, kâr elde edememekti. İşletme, cirosunu her yıl artırarak önemli satışlar yapıyor, ancak elde bir şey kalmıyordu. Bu konuda ne yapmaları gerektiğini bilmediklerini, çaresiz kaldıklarını ifade etmişlerdi.

Yaptığımız incelemede, gerçekten de işletmenin oldukça büyük olmasına rağmen kâr elde edemediğini ve makul ölçüde özkaynak getirisi sağlayamadığını gördük.  Diğer yandan, işletmenin yüksek miktarda alacakları, oldukça fazla menkul-gayrimenkul varlıkları bulunuyordu. İşletmenin gelir-gider analizini yaptığımızda, en yüksek giderlerinin sırasıyla; hammadde, personel ve faiz giderlerinden oluştuğunu tespit ettik. Hammadde ve personel maliyeti de oldukça yüksekti. Üçüncü en büyük gider kalemi ise finansman giderleriydi.

YÜKSEK KREDİ İHTİYACININ NEDENİ, SATIŞ VADELERİNİN UZUN OLMASI

Finansman giderlerinin yüksek olmasının nedenlerini irdelediğimizde, işletmenin bankalardan yüksek nakit kredi kullandığı anlaşılıyordu. Yüksek kredi ihtiyacının nedeni ise satış vadelerinin uzun olmasıydı. Alacakların ortalama tahsil süresi 270 gün, borçların ortalama ödeme süresi ise 30 gündü. Bu borç-alacak vade farkı yapısının yarattığı açık, kredi ile finanse edilebilecek bir durum değildi.

Aylık cirosu 1,5 milyon TL olan şirketin ortalama 8 aylık vade farkı (9-1=8) maliyetini karşılayabilmesi için ya 12 milyon TL özsermayeye sahip olmalı ya da böyle bir sermayeye sahip değilse (ki değildi), 11-12 milyon TL kredi kullanması gerekiyordu. Şirket, böyle bir sermayeye sahip olmadığı için kredi kullanmak zorunda kalıyor; bu nedenle de bankalara önemli ölçüde faiz ödemesi yapıyordu. Şirketin tüm kazancı, neredeyse tamamen bankalara gidiyordu. Bu arada kâr oranının kredi faiz oranından daha az olması, sorunu daha da artırıyordu.

STRATEJİK BİR KARAR VERİLMESİ GEREKİR

Bu durumda, şirketin yapabileceği üç şey vardı: Ya 12 milyon TL nakit sermaye artırımına gitmeli ya kredi kullanmaya devam etmeli ya da alacak/satış vade yapısını, borç ödeme ortalama gün süresine yakınlaştırmalıydı. Piyasa ve rakiplerin tavrı ve rekabet de dikkate alınarak stratejik bir karar verilmesi gerekiyordu.

Şirketin bu borç-alacak, nakdin vade yapısıyla büyümeye devam etmesi halinde açığın daha da artacağı ve şirketin nakit yönetme beceri eksikliğinden dolayı batmakla karşı karşıya kalacağı açıktı. Örneğin, mevcut durumda 12 milyon TL olan nakit açığı, şirketin aynı satış stratejisiyle devam etmesi ve yüzde yüz büyümesi halinde 24 milyon TL’ye çıkacak, belki de şirketi batıracaktı. Bir başka ifadeyle, piyasalarda sıkça örneğini gördüğümüz şekilde şirket büyüyerek batacaktı.

ŞİRKET ÖNLEMLER ALDI, SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR NOKTAYA ULAŞTI

Yaptığımız değerlendirmeler sonucunda, öneri olarak seçenekleri kendilerine aktardık. Bu seçeneklerin tamamını piyasanın ve rekabet şartlarının el verdiği ölçüde tedrici olarak uygulama kararı aldılar. Şirket, bu önlemler üzerine giderek sürdürülebilir bir noktaya doğru yola koyuldu.

İşletmelerde nakit yönetimini değerlendirmek için çeşitli rasyolardan yararlanılabilir. Bu rasyolar; alacakların ortalama tahsil süresi, borçların ortalama ödenme süresi, likidite rasyosu, cari rasyo, borç karşılama oranı, nakit akış yeterliliği, stok-nakit devir hızı vs. olabilir.

Özetle, nakdin vade yönetimi bir işletme için çok önemlidir. Her işletmenin borç-alacak vade yapısını gözden geçirmesi ve alacaklarının tahsil süresinin borç ödeme ortalama süresinden kısa olmasına dikkat etmesi gerekir.

Şaban ÇAĞIRAN

Bankacı-Yönetici

cagiran@turcomoney.com