Pandemiden hangi sektör nasıl etkilendi?

*Pandemi nedeniyle sektörlerin genelinde satış ciroları düştü. Sektöründen çekilen ortak özelliği nispeten cirosu küçük firmalar olmasıydı. Sektörlerdeki gerilemenin boyutları bölgelerarasında da farklılık gösterdi. Batı bölgelerindeki firmalar, doğuya göre biraz daha az etkilendi. Dijital erişimlerinin çok daha yetersiz olması burada ana kriter oldu.  

*Sektörler özelinde gelişmeler birbirinden farklılık arz etmeye başladı. Ancak, likidite ve işletme sermayesi ihtiyaçları ve talep düşüklüğü nedeniyle en olumsuz etkilenen reel sektör firmaları oldu. Türkiye ekonomisinde belirleyici rol reel sektör firmalarında olduğu için, nihai anlamda Türkiye ekonomisi kötü etkilendi.

*TL üzerindeki baskılar TL’yi ani ve hızlı bir şekilde değersizleştiriyor. Etkili bir para politikası oluşturulamadığı için TL’nin korumasız pozisyonu devam ediyor.  Pandemi süreçlerinde ortaya çıkan resesyon, gelir dağılımı üzerinde de bozucu etkiler yarattı, cinsiyet eşitliğini ve demografik eşitsizliği daha da derinleştirdi.

Pandemi genel olarak tüm ekonomilere zarar verdi. Ancak, sektörlerin salgından etkilenme dereceleri birbirinden farklılık göstermektedir. Hatta bazı sektörler pandemi döneminde mali pozisyonlarını güçlendirmeyi bile başardılar.

Sektörlerin genelinde iş modelleri açısından alternatif arayışlar, dijital teknoloji kullanım talebinde artış eğilimleri her geçen gün daha da büyüyor.

Sektörlerin genelinde satış ciroları düştü. Bu süreçte üretimden çekilen ya da hizmetlerini askıya alan firmaların ortak özelliği nispeten cirosu küçük firmalar olmasıydı.

BATIDAKİ FİRMALAR DAHA AZ ETKİLENDİ 

Sektörlerdeki gerilemenin boyutları bölgelerarasında da farklılık gösterdi. Türkiye’nin batı bölgelerindeki firmalar, doğu bölgelerindeki firmalara göre biraz daha az etkilendi. Dijital erişimlerinin çok daha yetersiz olması burada ana kriter oldu.

Artan parasal tabana rağmen, kamusal destekleme paketlerinin içeriği ve boyutları, genel talebi ve hizmet üretimini canlı tutmaya yetmedi.

LİKİDİTE VE İŞLETME SERMAYESİ İHTİYAÇLARI VE TALEP DÜŞÜKLÜĞÜ

Sektörler özelinde gelişmeler birbirinden farklılık arz etmeye başladı. Ancak, likidite ve işletme sermayesi ihtiyaçları ve talep düşüklüğü nedeniyle en olumsuz etkilenen reel sektör firmaları oldu. Türkiye ekonomisinde belirleyici rol reel sektör firmalarında olduğu için, nihai anlamda Türkiye ekonomisi kötü etkilendi.

Firmaların sermaye yeterlilik rasyoları, likidite rasyoları, karlılık rasyoları, faiz karşılama güçleri, etkinlik oranları, varlık kaliteleri ve nihayetinde borçluluk rasyoları topyekûn olarak olumsuz yönde etkilenmeye devam ediyor.

TL’NİN KORUMASIZ POZİSYONU DEVAM EDİYOR. 

Likidite yetersizliği daha çok kredi genişlemesiyle yumuşatılsa bile, bilanço zararlarını ve dolayısıyla sermaye kayıplarını artırdı.

Döviz piyasalarında TL üzerindeki baskılar TL’yi ani ve hızlı bir şekilde değersizleştiriyor. Etkili bir para politikası oluşturulamadığı için TL’nin korumasız pozisyonu devam ediyor.

Pandemi süreçlerinde ortaya çıkan resesyon gelir dağılımı üzerinde de bozucu etkiler yarattı. Geçtiğimiz yıllarda toplumsal cinsiyet eşitliği ve demografik alanlarda eşitsizliği daha da derinleştirdi.

Teknoloji, Medya ve Telekomünikasyon sektörleri pandemi döneminde mal ve hizmet satışlarında, yönetim kabiliyetlerinde ve performanslarında en fazla öne çıkan sektörler oldular.   Bu sektörler likidite dengeleri son altı ayda önemli ölçüde korudular, hatta artıranlar dahi oldu.  Sektörün büyüme beklentileri pozitif yönde devam etmektedir. Özellikle telekomünikasyon şirketleri tarihsel olarak kar rekorları kırmaya başladılar.

Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar faiz oranlarının düşmesine rağmen kredi hacimlerini artırdıkları ve problemli kredi tanımlarını değiştirdikleri ve yüksek hacimli kredi yapılandırmalarına gittikleri için bilanço üzerinde karlılıklarını artırmış gözüküyorlar. Ancak, takibe düşme koşullarının eski haliyle uygulanması halinde, ayıracakları yüksek tutarlı provizyon giderleri nedeniyle, bilanço karlılıkları çok büyük oranda eriyebilir.

REEL SEKTÖRÜN BEŞ YILLIK KAR BİRİKİMİ BİR ANDA YOK OLDU

Sanayi Kuruluşları ve reel sektörün pandemi dönemi içerisinde karlılıkları azaldı. Aynı döneminde yılbaşına göre kur artışı yüzde 22 civarında artış gösterdi. Bu artış yüzde 35 faize tekabül eder. Bu orana döviz faizini de dahil edersek yaklaşık yüzde 40 faiz oranından fonlanmış oldular.  Reel sektörün 180 milyar dolarlık dış borcu ve 170 milyar dolar civarındaki net açık pozisyonu dikkate alındığında pandemi döneminde reel sektör aleyhine oluşan kur farkı gideri yaklaşık 250 milyar TL oldu. Bu tutar reel sektör firmalarının ortalama beş yılda elde edeceği kar birikimlerini pandemi döneminde bir anda yok etti.

İlaç sektörü pandemi döneminde ortaya çıkan tedarik sorununu en fazla yaşayan sektörlerin başında geliyor. Hem ithalat hem de yurtiçi tedarik süreçlerinin her ikisinde de sorun yaşandı. Arz tarafında yaşanan sıkıntılar ilaç sektöründe işsiz kalan sayıları artırdı.

Perakende sektörü de salgının tedarik zinciri üzerindeki yıkıcı etkilerini en fazla yaşayan sektör oldu.

E-ticaret sektörü, koronavirüs salgını nedeniyle internet üzerinden alışverişlerde ve özellikle bu alana ilişkin eve sipariş talepleri tarafından yaşanan yükseliş her gecen gün devam ediyor. Ancak, bu gibi şirketlerin operasyon olanakları özellikle kargo tarafından zayıf olması nedeniyle daha fazla yüksek atılım olanaklarını zayıflattı.

Temizlik şirketleri, dezenfektan ve hijyen ürünleri üretimi sektörleri açısından el sabunu, el dezenfektanı, diğer dezenfektan ve hijyen ürünleri üretici şirketlerin satışlarında salgın ile beraber yükseliş yaşanmaya devam ediyor.

On-line eğlence, oyun şirketleri, ev sporu aleti üreticileri, evde daha çok zaman geçiren tüketicilerin on-line eğlence, film ve dizi izleme platformları ile evde spor ve egzersize yönelmesiyle bu alanda faaliyet gösteren şirketlere olan ilgi de artıyor.

İNŞAAT BÜYÜMENİN ANA MOTORU OLMA ÖZELLİĞİNİ KAYBETTİ

İnşaat ve gayrimenkul sektörü kampanyalarla satışlarına devam etmekle birlikte, en büyük daralma yaşanan sektörlerin başında geliyor. Koronavirüs sonrasında inşaat sektörü önemini koruyacak olmasına rağmen artık ekonomik büyümenin ana motoru olma özelliğini kaybetti.

Lokanta, turizm ve otelcilik alanında talep ve nakit akışlarındaki azalma süreci devam ediyor.  Karantina süreci ve seyahat kısıtlamaları ile yurt içi ve yurt dışı seyahatleri azalttı.  Turizm sektörünün toparlanması uzun sürecek.

Tüketici ürünleri sektörü tedarik sorunlarını aştığı ölçüde pandemi döneminde etkinliğini artırıyor.

Havayolu şirketlerinde hava yolu trafiğinde yavaşlamaya bağlı olarak küçülme ve zarar etme süreçleri devam ediyor.

Deniz taşımacılığı ve balıkçılık sektörleri de süreçten olumsuz etkilendi. Pandemi sonrası deniz ürünlerinin talebinde azalma meydana geldi. Tedarik zincirlerindeki bozulmalar, deniz taşımacılığını zayıflattı.

Tekstil, giyim ve deri sektöründe, karantina önlemlerine ve talebin düşmesine bağlı olarak, perakende mağazalarının bir kısmının kapatılmasına yol açtı.

Tarım ve gıda sektöründe gıda arzı güvenliği ve tedarik zincirlerinin düzeneği şu ana kadar bozulmadı. Ancak, fiyat istikrarsızlığı ve oynaklığı bu sektörün en büyük riskidir.

Otomotiv ve ihracatçı imalat sektörü, ihracat daralmasından nasibini fazlasıyla alıyor.

Orhan Ökmen

Sesmir Yönetim Kurulu Başkanı

okmen@turcomoney.com

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TABLO

 

PANDEMİDEN HANGİ SEKTÖR NASIL ETKİLENDİ?

 

Teknoloji, medya ve telekomünikasyon: Mal ve hizmet satışı, yönetim kabiliyeti ve performanslarıyla en fazla öne çıkan sektörler oldular. Likidite dengelerini son altı ayda korudular, hatta artıranlar dahi oldu.  Büyüme beklentileri pozitif yönde.

Bankacılık ve finansal kuruluşlar: Faiz oranlarının düşmesine rağmen kredi hacimlerini artırdıkları, problemli kredi tanımlarını değiştirdikleri ve yüksek hacimli kredi yapılandırmalarına gittikleri için bilanço üzerinde karlılıklarını artırmış gözüküyor.

Sanayi kuruluşları: Karlılıkları azaldı. Reel sektör aleyhine oluşan kur farkı gideri 250 milyar TL oldu. Bu tutar sektörün beş yılda elde edeceği kar birikimini bir anda yok etti.

İlaç: Hem ithalat hem de yurt içi tedarik süreçlerinde sorun yaşandı. Arz sıkıntısı işsiz sayısını artırdı.

Perakende: Salgının tedarik zinciri üzerindeki yıkıcı etkilerini en fazla yaşayan sektör oldu.

E-ticaret: Salgın nedeniyle internet üzerinden alışverişlerde ve özellikle eve sipariş taleplerinde yükseliş sürüyor. Ancak, operasyon olanaklarının ve özellikle kargo tarafının zayıf olması daha fazla atılım imkanını zayıflattı.

Temizlik şirketleri, dezenfektan ve hijyen ürünleri: El sabunu, dezenfektan ve hijyen ürünleri üreticilerinin satışlarında yükseliş devam ediyor.

On-line eğlence, oyun şirketleri, ev sporu aleti üreticileri: Evde daha çok zaman geçiren tüketicilerin on-line eğlence ve evde spora yönelmesiyle bu alandaki şirketlere ilgi de artıyor.

İnşaat ve gayrimenkul: Kampanyalarla satışlar sürse de en büyük daralma yaşanan sektörlerin başında geliyor. Artık büyümenin ana motoru olma özelliğini kaybetti.

Lokanta, turizm ve otelcilik: Talep ve nakit akışlarındaki azalma sürüyor. Yurt içi ve yurt dışı seyahatler azalttı. Toparlanma uzun sürecek.

Tüketici ürünleri: Tedarik sorunlarını aştığı ölçüde etkinliğini artırıyor.

Havayolları: Trafikteki yavaşlamaya bağlı olarak küçülme ve zarar etme süreçleri devam ediyor.

Deniz taşımacılığı ve balıkçılık: Deniz ürünleri talebi azaldı. Tedarik zincirlerindeki bozulmalar, taşımacılığı zayıflattı.

Tekstil, giyim ve deri: Karantina önlemlerine ve talebin düşmesine bağlı olarak, perakende mağazaları kapatıldı.

Tarım ve gıda: Gıda arzı güvenliği ve tedarik zincirlerinin düzeneği bozulmadı. Ancak, fiyat istikrarsızlığı ve oynaklığı en büyük risk.

Otomotiv: İhracat daralmasından nasibini fazlasıyla alıyor.