Robotaksiler ulaşımın geleceğini nasıl etkileyecek?

İbrahim Aybar

-Robotaksiler günlük hayatımızda yavaş yavaş yer almaya başladı.  Elon Musk, Tesla’nın CyberCab isimli 2 kapılı otonom otomobilini tanıttı. Araçta direksiyon ve pedal yok. Yapay zekâ ile yönetilen robotik bir ulaşım aracı. Yine otonom bir midibüs modeli olan RoboVan taşıtı da görücüye çıktı. Görünen o ki, 2027 yılından itibaren karayollarında tamamen yapay zekâ destekli sürücüsüz robotaksiler boy gösterecek.

– On beş yıl önce Uber, paylaşımlı yolculuğu geniş çapta hayatımıza sokmaya başlamıştı. Uber, geçtiğimiz 29 Ağustos 2024 günü otonom sürüş yazılımı sağlayıcısı olan Wayve’ye stratejik bir yatırım yaparak, Wayve’nin yazılımı ile çalışan otonom taşıtları dünya çapında devreye alacağını açıkladı. Öte yandan Google’ın sahibi olduğu Waymo, ABD’nin Phoenix Sky Harbor Uluslararası Havalimanı’nda 7/24 robotaksi hizmeti vermeye başladı.

-Çinlilerin Baidu markalı robotaksileri de hizmet vermeye devam ediyorlar. Tüm bu şirketler, kazançlı bir pazar olacağına inandıkları otonom sürüş ortamının oyuncuları olarak, otonom taşıt teknolojileri geliştirmeye milyarlarca dolar harcamaya devam ediyorlar. Ancak kritik soru şu: Robotaksiler gerçekten otonom taşıtların geleceğini oluşturabilecekler mi? Artık ulaşımda hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Buna hazır olalım.

Birçok otomotiv meraklısı, 10 Ekim 2024 Perşembe günü Tesla’nın Robotaksi tanıtımını yakından izledi. Her ne kadar Tesla CEO’su Elon Musk yatırımcıların beklentilerini tam karşılayamadı ama yine de önemli mesajlar gördük. CyberCab adıyla tanıtılan 2 kapılı otonom otomobilin direksiyon ve pedal olmaksızın yapay zekâ ile yönetilen robotik bir ulaşım aracı olacağını gördük. Mil başına 20 cent ulaşım maliyeti ve 30 bin dolar altına konumlanacak fiyatı dikkat çekti. Özellikle batarya şarjının kablo ve priz gerektirmeyen indüksiyon şarj şeklinde olması önemli bir detaydı.

ULAŞIMDA TAŞIT PAYLAŞIMI BASKIN HALE GELİYOR

Öte yandan yine otonom ve 20 yolcu kapasiteli bir midibüs modeli olan RoboVan taşıtı da görücüye çıktı. Yapılan bu tanıtım, 2027 yılından itibaren karayollarında tamamen yapay zekâ destekli robot yönetimiyle gidecek sürücüsüz robotaksilerin boy göstereceği yepyeni bir çağa girdiğimizi gösteriyor. Bu yeni ulaşım çağı, taşıt sahibi olmayı sorgulatıyor. İstediğimiz süre için dijital yolla kiralayacağımız bu taşıtlarda sadece yolcu olacağımızı söylüyor. Bir robotaksi sahibi olsak da bunu robotaksi işleticisi şirketlere verip para kazanacağımız bir iş tanımı yapıyor. Kısaca, ulaşımda taşıt paylaşımı baskın hale geliyor.

WAYMO, HARBOR HAVALİMANI’NDA 7/24 ROBOTAKSİ HİZMETİ VERMEYE BAŞLADI

Hatırlanacağı gibi, on beş yıl önce Uber, paylaşımlı yolculuğu geniş çapta hayatımıza sokmaya başlamıştı. Paylaşım ekonomisinin dev uygulamalarından birisini gerçekleştiren Uber, geçtiğimiz 29 Ağustos 2024 günü otonom sürüş yazılımı sağlayıcısı olan Wayve’ye stratejik bir yatırım yaparak, Wayve’nin yazılımı ile çalışan otonom taşıtları dünya çapında devreye alacağını açıkladı. Bu da önemli bir gelişme. Öte yandan Google’ın sahibi olduğu Waymo, ABD’nin Phoenix Sky Harbor Uluslararası Havalimanı’nda 7/24 robotaksi hizmeti vermeye başladı.

ROBOTAKSİLER, OTONOM TAŞITLARIN GELECEĞİNİ OLUŞTARABİLECEK Mİ?

Tabii Çinlileri de unutmamak gerekiyor. Baidu markalı robotaksiler, Çin’de hizmete devam ediyorlar. Tüm bu şirketler, kazançlı bir pazar olacağına inandıkları otonom sürüş ortamının oyuncuları olarak, otonom taşıt teknolojileri geliştirmeye milyarlarca dolar harcamaya devam ediyorlar. Ancak kritik soru şu: Robotaksiler gerçekten otonom taşıtların geleceğini oluşturabilecekler mi?

Otonom taşıtlar, ulaşım endüstrisi için daha güvenli yollar, daha az trafik sıkışıklığı ve herkes için daha fazla verimli mobilite vaat eden bir gelişme olarak belirtiliyor. Bu vizyonun merkezinde ise robotaksiler var. Bunlar akıllı telefonlarımızdaki dijital uygulamalar yoluyla kiralanıp kendi kendine adresimize geliyor, bizi alarak istediğimiz yere götürüyor.

ROBOTAKSİLERLE KİŞİSEL ARAÇLARA BAĞIMLILIK AZALACAK

Robotaksiler, paylaşılan taşıtlar olarak ekonomi yaratıyorlar. Teorik olarak, fiyatları itibariyle taşıt sahipliğine de uygun maliyetli bir alternatif sundukları için kentsel ulaşımda devrim yaratabilme potansiyeline sahipler. Robotaksiler ayrıca toplu taşıma ağı içinde toplu taşıma merkezleri ile nihai varış noktaları arasında bir bağlantı sağlıyor. Bu da toplu taşıma kullanımının artmasına, kişisel araçlara bağımlılığın azalmasına ve daha sürdürülebilir, çevreci bir kentsel yaşam demek olacak.

MOTIONAL, OTONOM TAKSİ FİLOSUNUN YATIRIMINI ERTELEDİ

Robotaksilerin bu olumlu yanına rağmen, otonom teknolojiler o kadar da yalın ve sorunsuz değiller. Otonom sürüş teknolojisinin geliştirilmesi, yapay zekâ, sensör teknolojisi ve taşıtlarla tüm çevre unsurlarının dijital iletişimi aslında sürekli gelişme isteyen karmaşık ve maliyetli bir uğraş. Waymo gibi şirketler, belirli alanlarda tamamen özerk bir taşıt çağırma hizmeti başlatmak gibi oldukça yol katetmiş olsalar da, bu hizmetlerin kapsamı ve coğrafyası hala sınırlı.

Bu zorlukların altını çizen Hyundai destekli otonom taşıt şirketi Motional, geçen Mayıs ayında otonom taksi filosunun yatırımını ertelediğini duyurmuştu. Yine de konuyu uzun vadeli hedef olarak gündemde tutacaklarının altını çizelim.

YOLCULARIN OTONOM TAŞITLARDAN BEKLENTİLERİ…

Robotaksinin yaygın bir şekilde benimsenmesi için ödeme sürecinin taşıt çağırma işlemine entegre edilmesi gerekiyor. Yolcular, mevcut taşıt paylaşım platformlarında keyif aldıkları şekilde nakit olmayan dijital bir ödeme sistemi beklentisi içinde olacaklardır. Ek olarak sürücüsü olmayan bir robotaksinin içinde atıştırmalıklar, taşıt içi eğlence, Wi-Fi gibi ek hizmetler için aynı dijital ödeme sisteminin geçerli olması gerekecek. Yani otonom taşıt, yolcunun talebine uygun işlemleri otomatik olarak yapabilen bir satış terminali görevi görmeli.

İşte burada yepyeni bir pazar karşımıza çıkıyor. Çünkü henüz taşıtların içinde yolculuk ederken böyle ücret karşılığı hizmetler talep etmiyoruz. O nedenle, taşıt içi ödemeler gibi yeni bir kategori başlatmaktan söz ediliyorsa, bunu mevcut ödeme yöntemleri kadar uygun hale getirmek gerekiyor. Uzmanların görüşü de bu yönde.

ARTIK ULAŞIMDA HİÇBİR ŞEY ESKİSİ GİBİ OLMAYACAK

Ödemeler, robotaksi işleten kuruluş ile diğer yan hizmet kuruluşları arasında B2B olarak da tercih edilebilir. Buna bakım hizmetleri, enerji ödemeleri ve diğer lojistik giderler dahil edilebilir. Bu işlemleri verimli bir şekilde gerçekleştiren otomatik ödeme sistemleri, robotaksi filosunu faal durumda ve uygun maliyet altında tutmak için kritik öneme sahip olacaklardır.

Sonuç olarak, robotaksilerdeki ödemeler sadece yolculuğun kendisiyle ilgili olmayacaktır. Müşteri tercihleri, seyahat şekilleri ve taşıt içi satın alımlar gibi  robotaksilerin ürettiği veriler üzerinden de para kazanılabilir. Şirketler, anonim verileri üçüncü şahıslara satarak veya pazarlama ve reklam gibi faaliyetlerde kullanarak yeni gelir kaynakları oluşturabilirler.

İşte bunun için robotaksiler çağını ulaşımda paradigma değiştiren çağ olarak niteliyoruz. Artık ulaşımda hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Buna hazır olalım.

M.İbrahim AYBAR

Vesiile A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı

aybar@turcomoney.com