Suç gelirlerinin aklanmasıyla mücadele sıkılaşıyor  

Gürdoğan Yurtsever

– Suç gelirlerinin aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı ile mücadele edilebilmesi için zaman zaman mevzuatta düzenlemeler yapılıyor. Son olarak MASAK mevzuatında 25 Aralık 2024 tarihinde önemli ve kapsamlı değişiklikler yapıldı. Değişiklik ile Türk vatandaşlarından doğum yeri, anne ve baba adı bilgisi alınması gerekliliği kaldırılıyor, Türk uyruklu olmayanlardan ise doğum yeri bilgisi alınması zorunluluğu getiriliyor.

– Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların yükümlülüklerine yönelik önemli düzenlemeler yapıldı. Buna göre işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarının 15 bin TL üzerinde olması durumunda bu şirketlerin kimlik ve adres tespit ve teyidini yapmaları gerekecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar tarafından aracılık edilen 15 bin TL veya üzeri kripto varlık transfer işlemine ilişkin mesajlara ilişkin önemli değişiklikler yapıldı.

– İlgili tebliğde yapılan değişiklik ile de ön ödemeli kartlarda kimlik tespiti yapılmadan nakit çekime imkan veren düzenleme iptal edilerek bu tür işlemlerin kimlik tespiti yapılarak gerçekleştirilmesi mümkün hale geldi. Bununla birlikte ilgili kart ödemelerinin fiziken işyerinde kullanılan poslar veya “güven damgasına haiz” hizmet sağlayıcılar nezdinde gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımı ve fatura ödemelerinde ise kimlik tespiti yapılmayabilecek.

– Elektronik para ve ödeme kuruluşlarının müşteri edinim ve işlem süreçlerinde uyguladıkları basitleştirilmiş tedbirlerden büyük oranda vaz geçiliyor ve sıkılaşmaya gidiliyor. Bu kapsamda elektronik paranın teminine yönelik işlemlerde daha önce kimlik tespiti yapılmadan bin TL nakit çekim yapılabilmesine imkan sağlayan düzenleme kaldırılıyor. Bütün bu düzenlemeler, daha güvenli yatırım imkanını sağlayacak.

Suç gelirlerinin aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı ile mücadele, dünya ve ülke ekonomilerinin sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için büyük önem taşıyor. OECD bünyesinde faaliyet gösteren Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tavsiye ve standartları, uluslararası işbirliği ile ülkelerdeki mevzuat düzenlemeleri ve uygulamaları bu açıdan kritik rol üstleniyor.

MASAK TARAFINDAN DÜZENLEMELERDE DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI

Ülkemizde de bu alanlarda ayrı ayrı yasalar bulunuyor. Bunun yanı sıra yasalara dayanılarak Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (MASAK) tarafından yayımlanan yönetmelik, tebliğ gibi alt düzenlemelerde yer alan kurallar başta finans sektörü olmak üzere pek çok sektördeki iş yapış esaslarını belirliyor. Bu alandaki mücadelenin daha da güçlendirilmesi amacıyla bu mevzuatta zaman zaman değişiklikler yapılıyor. Son olarak 25 Aralık 2024 tarihinde MASAK mevzuatında önemli ve kapsamlı değişiklikler yapıldı. Değişiklik ile Türk vatandaşlarından doğum yeri, anne ve baba adı bilgisi alınması gerekliliği kaldırılıyor, Türk uyruklu olmayanlardan ise doğum yeri bilgisi alınması zorunluluğu getiriliyor.

KRİPTO VARLIK TRANSFERLERİ KİMLİK TESPİT VE TEYİDİ İLE YAPILABİLECEK

Bu kapsamda en önemli değişikliklerden birisi Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların yükümlülüklerine yönelik oldu. İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarının 15 bin TL üzerinde olması durumunda yönetmelikte belirtilen kurallara göre bu şirketlerin kimlik ve adres tespit ve teyidini yapmaları gerekecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcılar tarafından aracılık edilen 15 bin TL veya üzeri kripto varlık transfer işlemine ilişkin mesajlarda gönderenin adı, soyadı veya tüzel kişi unvanı, cüzdan adresi veya işlem referans numarasına, adresi veya doğum yeri ve tarihi veya müşteri no, vatandaşlık/pasaport/kimlik numaralarından birisi gibi göndereni belirlemeye yarayan bilgilerden en az birine yer verilecek.

EKSİK BİLGİLER İÇEREN KRİPTO VARLIK TRANSFERLERİ YAPILMAYACAK

Bu bilgilerin doğruluğu ayrıca teyit edilecek. Kripto varlık transfer mesajlarında alıcıya ilişkin olarak da adı, soyadı veya tüzel kişi unvanı, cüzdan adresi veya işlem referans numarasına yer verilecek. Fakat alıcıya ilişkin bu bilgilerin teyidi zorunlu olmayacak. 15 bin TL’nin altındaki kripto varlık transfer mesajlarında gönderici ve alıcıya ilişkin adı, soyadı veya tüzel kişi unvanı, cüzdan adresi veya işlem referans numarasına yer verilecek. Fakat bu bilgiler teyit edilmeyebilecek. Transferlerde bu bilgilerde eksiklik olması durumunda mesajı gönderen firmadan eksik bilginin tamamlanması talep edilecek. Tamamlanmaması durumunda kripto varlık transferi iade edilecek.

KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI UYUM PROGRAMI OLUŞTURACAK

Finansal kuruluşlar tarafından kripto varlık hizmet sağlayıcılarla iş ilişkisi tesisi üst seviyedeki görevlinin onayı ile yapılabilecek. Bunların yanı sıra kripto varlık hizmet sağlayıcılar finansal kuruluş kapsamına alınarak bunlara uyum programı hazırlama yükümlülüğü getiriliyor. Bu kapsamda bu kuruluşların kurum politika ve prosedürlerini hazırlamaları, risk yönetimi, izleme, kontrol, eğitim ve iç denetim faaliyetleri yürütmeleri, uyum görevlisi atamaları ve uyum birimi oluşturmaları gerekiyor. Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürüttüğü SPK tarafından ilan edilen kuruluşlar uyum görevlisini ve yardımcısını 1 ay içinde atayacak. Uyum görevlisinin atanmasından itibarın de en geç 1 ay içinde uyum programlarını oluşturacaklar. Uyum programının yürütülmesiyle sorumlu uyum görevlisine yardımcı olmak üzere yükümlülerde birden fazla uyum görevlisi atanabilecek.

UYUM GÖREVLİSİ SİCİLİ OLUŞTURULACAK

Bunun yanı sıra elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar ile gerçekleştirilen işlemlerle sınırlı olmak üzere orta, büyük veya çok büyük ölçekli elektronik ticaret aracı sağlayıcılar da mevzuat kapsamındaki yükümlü grupları arasına alındı. Bu kuruluşlar ve tasarruf finansman şirketleri münhasıran uyum görevlisi atayacak yükümlüler arasına alındı. Bunlar 3 ay içinde uyum görevlisi atayacak.

Uyum görevlisi olarak yetkilendirilmek isteyenlere ilişkin başvuru şartları, alacakları mesleki eğitim, yetkilendirme sınavı, uyum görevlisi sicili tutulması ve konuya ilişkin diğer hususlar Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek. Bakanlık söz konusu hususları yükümlüler bakımından ayrı ayrı belirlemeye yetkili olacak. Böylece uyum görevlilerine ilişkin ilk defa bu yönde kurallar uygulamaya başlanacak.

ÖN ÖDEMELİ KARTLARDA KİMLİK TESPİTİ YAPILMADAN NAKİT ÇEKİM YAPILAMAYACAK

İlgili tebliğde yapılan değişiklik ile de ön ödemeli kartlarda kimlik tespiti yapılmadan nakit çekime imkan veren düzenleme iptal edilerek bu tür işlemlerin kimlik tespiti yapılarak gerçekleştirilmesi mümkün hale geldi. Bununla birlikte ilgili kart ödemelerinin fiziken işyerinde kullanılan poslar veya “güven damgasına haiz” hizmet sağlayıcılar nezdinde gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımı ve fatura ödemelerinde ise kimlik tespiti yapılmayabilecek.

Şans ve bahis oyunu faaliyetlerinin tamamını fiziki bir işyeri bulunmaksızın ve müşteri ile yüz yüze olmaksızın münhasıran elektronik ortamda gerçekleştiren sanal ortam bayilerince yönetmelikte daha önce yer verilen kuralların yanı sıra iş ve meslek bilgisinin de alınması durumunda kimlik bilgileri teyit edilmeden ve imza örneği alınmadan işlem yapılabilecek.

ELEKTRONİK PARA VE ÖDEME İŞLEMLERİNDE SIKILAŞMAYA GİDİLİYOR

Elektronik para ve ödeme kuruluşlarının müşteri edinim ve işlem süreçlerinde uyguladıkları basitleştirilmiş tedbirlerden büyük oranda vaz geçiliyor ve sıkılaşmaya gidiliyor. Bu kapsamda elektronik paranın teminine yönelik işlemlerde daha önce kimlik tespiti yapılmadan bin TL nakit çekim yapılabilmesine imkan sağlayan düzenleme kaldırılıyor.

Yalnızca 2.750 TL’yi aşmayan, fon transferi amacıyla kullanılamayan ve anonim aracın sadece fiziken işyerinde kullanılan poslar veya “güven damgasına haiz” hizmet sağlayıcılar nezdinde gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımı ve fatura ödemelerinde kullanım amacıyla elektronik para ihracında ve ödeme hizmetlerinde kimlik tespiti yapılmayabilecek.

UZAKTAN KİMLİK TESPİTİNDE EN AZ 4 GÜVENLİK DOĞRULAMASI YAPILACAK

Mobil ödeme hizmetlerine ilişkin tek seferlik işlemlerde bin TL, aylık işlem tutarı ise 2.750 TL’yi aşmayan, fon transferi amacıyla kullanılamayan ve sadece mal ve hizmet alımı ile fatura ödemelerinde kullanım amaçlı elektronik para ihracında ve ödeme hizmetlerinde de kimlik tespiti yapılmayabilecek. Bu tutarların üzerinde yüz yüze veya uzaktan kimlik tespiti ile müşteri edinilip işlem yapılabilecek.

Gerçek kişilerde uzaktan kimlik tespiti yapılan işlemlerde en az 4 güvenlik doğrulaması yapılacak. Gizlilik tabanlı kripto varlık alım satımına aracılık veya saklama hizmeti veren kripto varlık hizmet sağlayıcılar uzaktan kimlik tespiti yapamayacak. Sürekli iş ilişkisi tesisinde ilk finansal hareket dahil olmak üzere kripto varlık hizmet sağlayıcı nezdinde para yatırma/çekme işlemleri müşterinin kimlik bilgileri ile uyumlu bir banka veya kredi kartı hesabı aracılığıyla yapılacak.

ESKİ MÜŞTERİLERİN BİLGİLERİ YENİ DÜZENLEMELERE UYUMLU HALE GETİRİLECEK

Yükümlüler tarafından belirtilen düzenlemelere uyum sağlamalarına yönelik geçiş sürelerine de düzenlemelerde yer veriliyor. Bu kapsamda yükümlülerin bu değişikliklerden önceki düzenlemelere göre edindikleri müşterilerin kimlik tespitlerini yükümlü gruplarına göre 3-4 ay içinde değişen sürelerde değişikliklere uyumlu hale getirmeleri gerekecek.

Yapılan düzenleme değişiklikleri, kripto varlık hizmet sağlayıcılar, elektronik para ve ödeme kuruluşları ile orta, büyük veya çok büyük ölçekli elektronik ticaret aracı sağlayıcılar başta olmak üzere bir çok yükümlüye önemli sorumluluklar getiriyor. Aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede önemli bir dönüm noktası sayılabilecek bu değişiklilerin yükümlüler tarafından dikkatli bir şeklide analiz edilmesi ve bunlara uyum sağlayacak aksiyonların zamanında alınması önem taşıyor.

Gürdoğan Yurtsever

Mevzuat Uyum Derneği Başkanı

yurtsever@turcomoney.com