Suç gelirlerinin aklanması ve yeni düzenlemeler…

Gürdoğan Yurtsever

Yeni düzenlemeler ile ülkemizdeki suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve terörün finansmanıyla mücadele sistemi yeni bir evreye geçiyor. Düzenlemelerin etkili uygulanması için yükümlü grupların yönetim kurulları tarafından konuya önem verilmesi, gerekli yatırımın yapılması, gözetim ve denetim çalışmaları önem taşıyor.

Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yapılan değişiklik ile finansal gruplarda grup seviyesinde uyum programı oluşturulması zorunlu hale getirildi. Bu kapsamdaki çalışmalar için finansal grup bünyesinde müşteri bilgilerinin paylaşılmasına yönelik kurallara yer verildi.

Aklama, terörizmin finansmanı, uyuşturucu gibi suçlardan mahkum olanlar derneklerde yönetim ve denetim kurulunda görev alamayacak. Bu suçlardan dolayı soruşturma başlatılan yönetim ve denetim kurulu üyeleri geçici tedbir olarak İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılabilecek.

Yasadışı faaliyetlerden elde edilen kazançların çeşitli yöntemler ile aklanarak ekonomik sisteme sokulması, ekonomik, sosyal ve siyasal açıdan büyük olumsuzluklara neden oluyor. Ayrıca suçtan elde edilen ve aklanan gelirler terörizmin finansmanında da kullanılıyor.

Bu nedenle suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesine yönelik diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de geçmiş dönemlerde çeşitli mevzuat düzenlemeleri yapılmıştı. Başta finans olmak üzere birçok sektörde faaliyet gösteren şirketler bu düzenlemelere uyum sağlamakla yükümlü tutulmuştu.

Bununla birlikte bu alanda ülkeler arasındaki işbirliğini sağlamak ve standartlar geliştirmek amacıyla OECD bünyesinde faaliyet gösteren ve ülkemizin de üye olduğu Mali Eylem Görev Gücü’nün (Financial Action Task Force-FATF) belirlediği tavsiyelerden bazılarına ülkemiz tam uyum sağlayamamıştı.

Bu durum FATF tarafından hazırlanan ve 2019 Aralık ayında yayımlanan ülkemiz değerlendirme raporuna da yansımıştı. Ülkemiz bir yıllık izleme sürecine alınarak eksikliklerin giderilmesi istenilmişti.

KİTLE İMHA SİLAHLARININ YAYILMASININ FİNANSMANININ ÖNLENMESİ KANUNU YÜRÜRLÜKTE

Bu kapsamda başta Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (MASAK) olmak üzere ilgili kurumlar tarafından yoğun çalışmalar yürütülüyordu. Bu çalışmaların sonucunda son aylarda önemli düzenlemeler yapıldı. Bunlardan ilki 31 Aralık 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun oldu.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararları ve FATF tavsiyeleri ile uyumun sağlanması amacıyla hazırlanmış olan kanun ile getirilen yeni düzenlemelerin yanı sıra Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi, Terörizmin Finansmanının Önlenmesi, Dernekler, Yardım Toplama, Ticaret, Sermaye Piyasası gibi çeşitli kanunlarda da değişiklikler yapıldı. Kanunun iki maddesi 1 Nisan’da yürürlüğe girecek. Diğer maddeleri ise yayımlandığı tarihte yürürlüğe girdi.

MALVARLIKLARI DONDURULACAK

BMGK kararlarında yer alan kişi ve kuruluşlarla iş ilişkisi kurulması, nükleer, balistik füze programları gibi faaliyetler için fon toplanması yasak işlem ve faaliyetler olarak kanunda yer aldı. Bu kararlara konu malvarlıklarının dondurulması veya yasaklanması ile bunların kaldırılmasına ilişkin yöntemlere yer verildi.

Malvarlığının dondurulması kararlarının Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren, karara aykırı olarak yapılan malvarlığının ortadan kaldırılmasına, tüketilmesine, dönüştürülmesine, transferine, devir ve temlik edilmesine veya diğer tasarruflara yönelik her türlü işlem hükümsüz sayılacak.

Kanunun uygulanmasıyla ilgili Denetim ve İşbirliği Komisyonu kuruldu. Bu komisyona birçok kamu kurum ve kuruluşunun temsilcisi üye olarak katılacak. Sekreterya hizmetleri MASAK tarafından yürütülecek. Kanundaki yasaklara aykırı hareket edenlere yüksek hapis ve adli para cezaları öngörülüyor.

FİNANSAL GRUP SEVİYESİNDE AKLAMAYLA MÜCADELE UYUM PROGRAMI OLUŞTURULACAK

Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yapılan değişiklik ile finansal gruplarda grup seviyesinde uyum programı oluşturulması zorunlu hale getirildi. Bu kapsamdaki çalışmalar için finansal grup bünyesinde müşteri bilgilerinin paylaşılmasına yönelik kurallara yer verildi. Serbest avukatlar yükümlü grupları arasına dahil edildi.

Aklama, terörizmin finansmanı, uyuşturucu gibi suçlardan mahkum olanlar derneklerde yönetim ve denetim kurulunda görev alamayacak. Bu suçlardan dolayı soruşturma başlatılan yönetim ve denetim kurulu üyeleri geçici tedbir olarak İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılabilecek. İzinsiz yardım toplanmasının önlenmesine ve hamiline yazılı pay senetlerinin kaydileştirilmesine yönelik de yeni bazı düzenlemeler yapıldı.

YENİ MASAK YÖNETMELİKLERİ YAYIMLANDI

Kanunda yer verilen kurallara yönelik ikincil düzenlemeler yayımlanması bekleniyordu. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar MASAK tarafından tamamlanarak yeni yönetmelik ve mevcut yönetmeliklerde yapılan değişiklikler Şubat ayı sonunda Resmi Gazete’de yayımlandı.

Bu kapsamda Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanunun Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ilk defa yayımlandı. Bunun yanı sıra suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik tedbirler ve uyum yönetmelikleri ile terörizmin finansmanının önlenmesi hakkındaki kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelikte ve MASAK 5 no’lu tebliğinde değişiklikler yapıldı. İki yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girdi. Diğerleri ise 1 Mayıs’ta yürürlüğe girecek.

KİMLİK TESPİTİ YAPILMASI GEREKEN İŞLEM TUTARLARI YÜKSELTİLDİ

Yapılan düzenlemelere göre kimlik tespiti yapılması gereken işlem tutarı 20 bin TL’den 75 bin TL’ye, elektronik transferlerde ise 2 bin TL’den 7.500 TL’ye yükseltildi. Bu tutarların üzerindeki işlemlerde yükümlüler tarafından kimlik tespiti yapılması gerekiyor.

Gerçek kişilerle sürekli iş ilişkisi tesisinde müşteri kimliğinin doğrulanması amacıyla uzaktan kimlik tespiti yöntemleri kullanılabilecek. Uzaktan kimlik tespitinde uygulanacak yöntemler ve müşterinin tanınması kapsamındaki diğer tedbirler ile uzaktan kimlik tespiti yapılabilecek diğer işlem türlerini yükümlüler itibarıyla belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili olacak.

7.500 TL veya üzeri para transferlerinde, yurt içi ve yurt dışı elektronik transfer mesajlarında gönderenin yer alması zorunlu bilgilerinin doğruluğunun teyit edilmesi ve alıcıya ilişkin bilgilerin yer alması gerekiyor.

Ayrıca, transfer emrinin verildiği finansal kuruluştan ödemeyi gerçekleştirecek finansal kuruluşa kadar oluşan mesaj zincirinde göndericiye ilişkin bilgilerin de aktarılmasına özel dikkat gösterilmesi zorunlu. Yükümlülüklere aykırılıklarda yazılı ihtardan faaliyet izin iptaline kadar önemli cezalar uygulanabilecek.

UYUM PROGRAMI OLUŞTURACAK KURULUŞLAR GENİŞLETİLDİ

Kambiyo mevzuatında belirtilen A grubu yetkili müesseseler, finansman, faktoring ve finansal kiralama şirketleri, portföy yönetim şirketleri, kıymetli madenler aracı kuruluşları, elektronik para kuruluşları ve ödeme kuruluşları da bankalar, aracı kurumlar, sigorta şirketleri gibi uyum programı oluşturacak.

Uyum programının finansal grup seviyesinde yürütülmesinin gözetiminden nihai olarak finansal kuruluşun yönetim kurulu sorumlu olacak. Buna ilişkin politika ve prosedürler oluşturulacak. Kurum politikasına ilişkin taahhüt formları yönetim kurulu veya yetki devredilen üye veya üyeler tarafından imzalanarak MASAK’a gönderilecek. Değişikliklerde de taahhüt formları yeniden düzenlenecek.

Uyum görevlisinin yanı sıra uyum görevlisi yardımcısı atanacak. Ana finansal kuruluşun uyum görevlisi, finansal grup uyum görevlisi olarak belirlenecek. Ana finansal kuruluşun uyum birimi, finansal grubun da uyum birimi olarak faaliyet gösterecek.

Gruba bağlı kuruluşlar, uyum programı kapsamındaki tedbirlerin grup seviyesinde alınmasını teminen müşterinin tanınması ile hesap ve işlemlere ilişkin olarak bilgi paylaşımında bulunabilecek. Özel kanunlarda yazılı gizlilik hükümleri grup içi bilgi paylaşımında uygulanmayacak.

Bu düzenlemeler ile ülkemizdeki suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve terörün finansmanıyla mücadele sistemi yeni bir evreye geçiyor. Bu düzenlemelerin etkili uygulanması ve mevzuata uyumun sağlanması için yükümlü grupların yönetim kurulları tarafından konuya önem verilmesi, gerekli yatırımın yapılması, uygulamaların geliştirilmesi, ayrıca başta MASAK olmak üzere ilgili kuruluşlar tarafından yapılacak gözetim ve denetim çalışmaları önem taşıyor.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com