Sürdürülebilir kalkınma ve Katılım Finans

*Sürdürülebilirlikle bire bir örtüşen katılım finans, tüm paydaşlarını gözeten, adil, etik, katılımcı ve paylaşımcı bir finansal sistemdir. Malezya, Endonezya, Kenya, Kazakistan, Abu Dabi ve Güneydoğu Asya ülkeleri başta olmak üzere, sürdürülebilir ve sorumlu yatırım çerçevelerine uygun katılım finans araçlarına olan talep ve işlem hacimleri artıyor.

*Sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirebilmemiz için, finans kurumlarının da iş modellerinin özüne sürdürebilirlik prensiplerini entegre etmeleri gerekiyor. Ülkemizde faaliyet gösteren katılım bankaları da, sürdürülebilirlik alanında örnek çalışmalara imza attılar ve paydaşları için ürettikleri değeri paylaşıyorlar.

Sürdürülebilir kalkınma, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama yeteneklerinden ödün vermeden günümüzün ihtiyaçlarının karşılanabilme modeli olarak tanımlanabilir. Günümüzde, sürdürülebilirlik kavramı ciddi anlamda popüler hale gelmiş ve dünyamızın dengesine, kaynaklarına, kapasitesine ve doğal düzenine zarar vermeden kendi kendine yeterliliğini sürdürmesi ve gelecek nesillerin yaşamını garanti altına almayı amaçlayan bir inisiyatiftir.

Özellikle 19. yüzyıldaki sanayi devrimi ve sonrasındaki ekonomik kalkınma döneminde maalesef kazanma ve biriktirme hırsı dünyanın doğal kaynaklarının tüketilmesi, hava, çevre ve denizlerin kirletilmesi, geliştirilen teknolojik yeniliklerde yenilenebilirliğin dikkate alınmaması, gelir dağılımındaki dengesizlikler, zenginlik yanında yoksulluğun hızlı artışı, iklim değişiklikleri ve dünya nüfusunun hızlı artışı sürdürülebilirliği ve yenilebilirliği göz ardı etmiştir.

Hakikaten eski yıllardan beri sürdürülemezlik ciddi boyutlara ulaşmıştır. Dünyanın geleceğinin ciddi tehlikelerle karşı karşıya olduğunu fark eden insanlık, Birleşmiş Milletler’in öncülüğünde; Küresel İşbirliği Çerçevesinde: Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları inisiyatifini başlattı.

BM’NİN 17 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMACI

BM’ye üye 193 ülke tarafından 25 Eylül 2015’de kabul edilen “Dünyamızı Dönüştürmek: 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi” başlıklı anlaşma, 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA) ve 169 alt başlıktan oluşuyor.

2030’a kadar herkes için daha iyi ve daha sürdürülebilir bir geleceğe ulaşmak için geliştirilmiş bir aksiyon seti olan SKA, yoksulluğun ana nedenlerine çözüm bulmayı ve evrensel bir ihtiyaç olarak kalkınmayı herkes için sağlamayı amaç edinir. Amaçlar etrafında sağlanan küresel fikir birliği, yerküremizi daha kapsayıcı ve sürdürülebilir bir büyüme sürecine yönlendirmek için önemli bir dönüm noktasına işaret eder.

Bu noktada, dünyanın geleceği için hayati derecede önemli olan 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına daha yakından bakalım.

1- Yoksulluğun tüm biçimlerini her yerde sona erdirmek.

2- Açlığı bitirmek, gıda güvenliğine ve iyi beslenmeye ulaşmak ve sürdürülebilir tarımı desteklemek.

3- Sağlıklı ve kaliteli yaşamı her yaşta güvence altına almak.

4- Kapsayıcı ve hakkaniyete dayanan nitelikli eğitimi sağlamak ve herkes için yaşam boyu öğrenim fırsatlarını teşvik etmek.

5- Cinsiyet eşitliğini sağlamak ve tüm kadınlar ile kız çocuklarını güçlendirmek.

6- Herkes için erişilebilir su ve atıksu hizmetlerini ve sürdürülebilir su yönetimini güvence altına almak.

7- Herkes için karşılanabilir, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerjiye erişimi sağlamak.

8- İstikrarlı, kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi,tam ve üretken istihdamı ve herkes için insana yakışır işleri desteklemek.

9- Dayanaklı alt yapılar tesis etmek, kapsayıcı ve sürdürülebilir sanayileşmeyi desteklemek ve yenilikçiliği güçlendirmek.

10- Ülkelerin içinde ve arasındaki eşitsizlikleri azaltmak.

11- Şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak.

12- Sürdürülebilir üretim ve tüketim kalıplarını sağlamak.

13- İklim değişikliği ve etkileri ile mücadele için acilen eyleme geçmek.

14- Sürdürülebilir kalkınma için okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını korumak ve sürdürülebilir kılmak.

15- Karasal ekosistemleri korumak, iyileştirmek ve sürdürülebilir kullanımını desteklemek; sürdürülebilir orman yönetimini sağlamak; çölleşme ile mücadele etmek; arazi bozumunu durdurmak ve tersine çevirmek; biyolojik çeşitlilik kaybını engellemek.

16- Sürdürülebilir kalkınma için barışçıl ve kapsayıcı toplumlar tesis etmek, herkes için adalete erişimi sağlamak ve her düzeyde etkili, hesap verebilir ve kapsayıcı kurumlar oluşturmak.

17- Uygulama araçlarını güçlendirmek ve sürdürülebilir kalkınma için küresel ortaklığı canlandırmak.

Yukarıda detaylı olarak sıraladığımız Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları yanında 169 alt başlıkta, bu amaçların alt kırılımlarını ele alan detay amaçlardır.

SÜRDÜRÜLEBİLİR FİNANSMANIN ROLÜ VE ÖNEMİ DE OLDUKÇA ARTTI

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını hayata geçirebilmek için de, sürdürülebilir finansmanın rolü ve önemi oldukça arttı.

İklim krizi ile mücadeleye katkıda bulunan ve düşük karbonlu ekonomiye geçişi destekleyen finansman modelleri ve sürdürülebilirlik temalı kaynaklar, küresel finans piyasalarının yükselen değeri konumundadır. Başta yenilenebilir enerji ile enerji ve kaynak verimliliği olmak üzere, çevrenin korunması ve rehabilitasyonu, kadın istihdamı, iş sağlığı ve güvenliği ve kapsayıcılık gibi tematik alanlara odaklanma arttı.

Küresel alanda, yeşil ihraçlar büyük bir hız kazandı. Finansal kurumlar yanında devletlerin ve kamu kurumlarının da yeşil ihraçlara yöneldiği görülüyor. The Green Bond Raporuna göre, sürdürülebilir yeşil tahvil ihraçları 2020 sonunda 650 milyar dolara ulaştı.

KATILIM FİNANS SÜRDÜRÜLEBİLİRLİKLE BİRE BİR ÖRTÜŞEN ADİL, ETİK, KATILIMCI VE PAYLAŞIMCI BİR SİSTEMDİR

Diğer yandan, felsefesinde ve pratik uygulamalarında, sürdürülebilirlikle bire bir örtüşen katılım finans, tüm paydaşlarını gözeten, adil, etik, katılımcı ve paylaşımcı bir finansal sistemdir. Malezya, Endonezya, Kenya, Kazakistan, Abu Dabi ve Güneydoğu Asya ülkeleri başta olmak üzere, sürdürülebilir ve sorumlu yatırım çerçevelerine uygun katılım finans araçlarına olan talep ve işlem hacimleri artıyor.

Bu kapsamda, Malezya’da yeşil sukuk piyasasının hızlı bir gelişim süreci içinde olduğu görülüyor. Malezya Merkez Bankası, İslami finans sektörünü yönlendirecek sürdürülebilirlik inisiyatiflerini hayata geçirdi.

Katılım finans dünyasında, yeşil sukuk başı çeken ürün olurken, sadece şirketlerin ve bankaların değil, aynı zamanda devletlerin de finansman temininde bu ürüne yöneldikleri görülüyor.

ÜLKEMİZDE KATILIM BANKALARI SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ALANINDA ÖRNEK ÇALIŞMALARA İMZA ATTILAR

Öte yandan, İslam ülkelerinin ortak bankası olan İslam Kalkınma Bankası’nın da önümüzdeki on yıllık stratejisinin de büyük oranda Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarıyla uyumlu dizayn edildiği görülmektedir.

Ülkemizde faaliyet gösteren katılım bankaları da, sürdürülebilirlik alanında örnek çalışmalara imza attılar ve paydaşları için ürettikleri değeri paylaşıyorlar. Katılım bankacılığı sektörünün prestijine ve bilinirliğine katkı sunan bu çalışmaları önemsiyoruz.

Sonuç olarak ifade etmek gerekirse, sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirebilmemiz için, finans kurumlarının da iş modellerinin özüne sürdürebilirlik prensiplerini entegre etmeleri gerekiyor. Ayrıca, etik bakış açısı, İslam hukukunun temel taşlarından biri olduğu için de katılım finans, sürdürülebilirlik sorunlarını doğrudan ele alması gerekiyor.

Osman Akyüz

Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Genel Sekreteri

akyuz@turcomoney.com