Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, çalışanlar için neler getiriyor?

Osman Akyüz

*Tamamlayıcı emeklilik ile önerilen sistem, mevcut bireysel emeklilik sistemimizin yeniden kurgulanarak, daha büyük ve kapsayıcı bir tasarruf ve sürdürülebilir emeklilik sistemine ulaşmayı hedefliyor. Tamamlayıcı Emeklilik, fonların seçimi ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından yapılacağı emeklilik sistemi olarak planlandı.

*TES’te kazanılmış haklar korunacak, tüm çalışanlar kıdem tazminatına tabi olacak.Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alan çalışan, karma TES’te ise yüzde 5.33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak üzere yine yüzde 8,33’lük hakka sahip olacak.

*Tamamlayıcı emeklilik olarak yeniden kurgulanan bireysel emeklilik sistemi kıdem tazminatını da çalışanın yatırım hesabı ile entegre ederek ciddi büyüklükte tasarruf hacmine ulaşmamızı ve kalkınmanın finansmanında ilave kaynak oluşturmamızı sağlayacak. Diğer yandan düzenleme emeklilik sisteminde de sürdürülebilir ikinci basamak ilave gelir imkanına kavuşturacak.

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) diye kamuoyu ile paylaşılan proje, hükümetin 2019 Ekim’inde Yeni Ekonomi Programı kapsamında açıklandı. Devlet, sektör, işçi sendikaları ve işveren temsilcileri oluşturulması düşünülen sistem üzerinde tartışmaya ve görüş alışverişine devam ediyorlar.

Sistem kurgulanırken ülke olarak tasarruf açığımız, emekli olunduğunda çalışanlara bu sistemde biriken fonla ilave gelir imkanı sağlayarak refah seviyesinin yaşam boyu devam ettirilmesi amaçlanıyor. Aslında önerilen sistem, mevcut bireysel emeklilik sistemimizin yeniden kurgulanarak, daha büyük ve kapsayıcı bir tasarruf ve sürdürülebilir emeklilik sistemine ulaşmayı hedefliyor.

BİREYSEL EMEKLİLİK VE OTOMATİK KATILIM SİSTEMİ KISA SÜREDE ANLAMLI BÜYÜKLÜKLERE ULAŞTI

17 yıl önce başlatılan Bireysel Emeklilik ve 3 yıl önce devreye alınan Otomatik Katılım Sistemi ile kısa sayılabilecek sürede anlamlı büyüklüklere ulaştı. Bireysel Emeklilik sistemimizin büyüklüğü 146 milyara, toplam katılımcı ise 12.3 milyona ulaştı.

İsteğe Bağlı Bireysel Emeklilikteki katılımcı 6.8 milyon, tutar ise 136 milyar olurken, 3 yıl içinde Otomatik Katılım 5 milyon kişiye ve 10 milyar tutara ulaştı.

Bireysel Emeklilikte iyi bir başlangıç ve gelişim ivmesi yakaladığımızı söyleyebiliriz. Özellikle yüzde 25 devlet katkısı, yatırım fonlarındaki getiri performansının enflasyonun üstünde olması ve sistemin altyapısının sağlam ve fonksiyonel oluşturulmuş olması gelişim ivmesi yakalanmasında etkili oldu.

Sistemi daha da geliştirmek ve büyütmek adına, dünya örnekleri de incelenerek, Güney Kore örneğinde olduğu gibi, Kıdem Tazminatını da bünyesine dahil edecek şekilde yeniden kurgulanıyor. Yani, işçinin ücretinden kesilen payla, işverenin ödediği pay ve devletin katkısı çalışan adına oluşturulan yatırım hesabına dahil edilecek.

BİRİKİMLERİN FONLAR ARASINDAKİ DAĞILIMININ ÇALIŞAN TARAFINDAN YAPILACAĞI EMEKLİLİK SİSTEMİ

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Tamamlayıcı Emeklilik Sisteminde, çalışan, işveren ve devlet tarafından çalışanın bireysel hesabına yapılacak katkıların emekli yatırım fonlarında, SPK‘nın -gözetim ve denetiminde yatırıma yönlendirileceği ve bu fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından yapılacağı ikinci basamak tamamlayıcı emeklilik sistemi olarak planlandı.

Yasal düzenlemelerin tamamlanmasının yılsonuna kadar tamamlanıp, Ocak 2022 ‘de yeni sistemin başlatılması planlanıyor.

Tüm özel sektör kuruluşları çalışanları bu sisteme zorunlu olarak dahil olacak. Yeni sistemle birlikte kıdem tazminatı fonu ödemeleri aylık bazda çalışanın fon hesabına yatırılarak sistem kıdem tazminatı fonuyla entegre olacak. Bu konuda işveren ve işçi temsilcilerinin tutumunun önemli olacağı düşünülmektedir.

KAZANILMIŞ HAKLAR KORUNACAK, TÜM ÇALIŞANLAR KIDEM TAZMİNATINA TABİ OLACAK

Kazanılmış haklar korunacak, tüm çalışanlar kıdem tazminatına tabi olacak ve geçmiş hakları korunacak. Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alan çalışan, karma TES’te yüzde 5.33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak üzere yüzde 8,33’lük hakka sahip olacak.

Çalışan emeklilik yaşına geldiğinde SGK’dan emekli olacak, ayrıca 60 yaşına geldiğinde, TES kapsamında ikinci emekli aylığına hak kazanacak. TES’de emekli olunduğunda, bireysel yatırım hesabında biriken tutarın yüzde 25’ine kadar tutar toplu ödenecek, kalan fon tutarı aylık taksitler halinde emekli maaşı olarak emekli hak sahibine ödenecek.

OTOMATİK BİREYSEL EMEKLİLİK, TES HALİNE GELECEK

2017’de başlayan Otomatik Bireysel Emeklilik, TES haline gelecek, her çalışanın bir hesabı olacak ve tüm hesap birikimi bu hesapta toplanacak. Tıpkı kıdem tazminatında olduğu gibi, istisnalar dışında çalışan istediğinde sistemden çıkamayacak. Emekliliği yaklaşan çalışanlar ise sisteme dahil edilmeyecek. Anladığım kadar tüm çalışanların sisteme girişi zorunlu olacaktır.

Tamamlayıcı emeklilik olarak yeniden ele alınan ve kurgulanan Bireysel Emeklilik Sistemi, ülkemizin tasarruf oranlarını büyütmede, sermaye piyasamızı geliştirmede önümüzdeki dönemde yeniden düzenleniyor. Diğer yandan, sosyal güvenlik sistemimizin güçlendirilmesi ve sürdürülebilir bir seviyeye kavuşması da hedefleniyor.

CİDDİ BÜYÜKLÜKTE TASARRUF HACMİNE ULAŞILACAK VE KALKINMANIN FİNANSMANINDA İLAVE KAYNAK OLUŞTURULACAK

Tamamlayıcı emeklilik olarak yeniden kurgulanan bireysel emeklilik sistemi kıdem tazminatını da çalışanın yatırım hesabı ile entegre ederek ciddi büyüklükte tasarruf hacmine ulaşacağımızı ve kalkınmanın finansmanında ilave kaynak oluşturacağımızı düşünüyorum.

Diğer yandan düzenleme emeklilik sisteminde de sürdürülebilir ikinci basamak ilave gelir imkanına kavuşturacak.

Düzenleme aşamasında ilgili taraflar birbirlerini iyi anlarlar ve işbirliği içinde çalışırlarsa iyi kurgulanmış ve uygulanabilecek tamamlayıcı emeklilik sistemine kavuşuruz.

Sonuç olarak, hedeflere bakıldığında, proje önemli bir reform hüviyetini haizdir. Tarafların bu reform tasarısına destek vermeleri, uzlaşmacı yaklaşım sağlamaları, varsa öneri ve katkılarını sunmaları en büyük dileğimizdir.

Osman Akyüz

Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Genel Sekreteri

akyuz@turcomoney.com