TİCARETİN KALBİ HONG KONG`DA ATIYOR

Cesur çAçA

► Asya’nın en büyük serbest pazarı ve limanı, en canlı ticaret üssü, endüstri ve turizm merkezi Hong Kong, yatırımcılara büyük fırsatlar sunuyor. çin’e girmek isteyenler buradaki bir şirket üzerinden dev pazara sorunsuz ulaşıyor. İngiliz hukuk sisteminden esinlenen Hong Kong’da, hukuk mevzuatı uluslararası sisteme uygun şartlarda işliyor.

HERŞEYİN ALINIP-SATILDIĞI TİCARET üSSü: HONG KONG

18. yüzyılın sonuna kadar çin İmparatorluğu‘na bağlı bir ada olan Hong Kong, 1841 yılında İngilizlerin adaya yerleşmesi ve büyük oranda İngiliz şirketleri tarafından kontrol edilen ticaret filolarınca, gümüş gibi bazı değerli ticari emtialar ile afyonun çin İmparatorluğu‘na büyük miktarlarda pazarlanmaya başlanmasıyla ticari açıdan oldukça önemli ve stratejik bir kara parçasına dönüştü. çok sayıda çinliyi afyona alıştırarak; ülkeye, Hindistan’dan getirdikleri afyonu büyük miktarlarda satmaya başlayan İngilizlerle, çin yönetimi arasında sorunlar çıktı. çok sayıda çinlinin afyon bağımlısı olması üzerine yönetim, afyon ithalatını yasakladı. Yasağa uymayan İngilizlerle, çin İmparatorlu‘ğu arasında 1839-1843 yıllarında yapılan ve tarihe “I. Afyon Savaşı” adıyla geçmiş olan savaş yaşandı. Bu savaşın sonunda Hong Kong adası, 1841 yılında İngilizlerin hakimiyetine geçti. 1898 yılında çin ile İngiltere arasında imzalanan yeni bir anlaşma ile Hong Kong Adası ve anakarada bulunan ve bugün New Territories olarak bilinen bölge ile bir takım adacıklar, 99 yıllığına İngiltere’ye kiralandı. Honk Kong, bu tarihten itibaren 1997 yılında çin Halk Cumhuriyeti’ne devredilene kadar, (2. Dünya Savaşı sırasındaki Japon işgali dönemi hariç olmak üzere) İngiliz idaresi altında ve İngiltere’den atanan İngiliz vali tarafından yönetildi.

çin Halk Cumhuriyeti ve İngiltere Başbakanları çok uzun süren müzakerelerden sonra 1984 yılında Hong Kong’da biraraya geldi ve Hong Kong’un egemenliğinin 1997 yılında çHC’ye devredilmesine ilişkin anlaşmaya imza attı. Ortak Deklarasyon, Hong Kong’un çin’e devir tarihinden sonraki 50 yıllık süre içinde “Tek ülke İki Ayrı İdari Sistem” prensibi çerçevesinde kendi idari bağımsızlığını ve yapısını koruması ve sadece dışişleri ve savunma konularında doğrudan çHC Hükümetine bağlı olmak suretiyle ayrı bir özel İdari Bölge statüsü altında yönetilmesi öngörüldü. Hong Kong, çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Hükümeti’ne sadece savunma ve dış ilişkilerde bağlı hareket ediyor. Askeri ve siyasi alan dışında otonom bölge olan Hong Kong’a hiçbir şekilde müdahale edilmiyor. Hogk Kong, Başbakan’a benzer yetkilere sahip olan Başyönetici tarafından yönetiliyor. 1997 yılında yürürlüğe giren Temel Kanun, bünyesinde “Bir ülke, İki Sistem”, “yüksek seviyede otonomi” ve “Hong Kong’u Hong Kong halkı yönetir” prensiplerini içeriyor. Bu kanun ile devirden sonra ülkenin özerkliği büyük ölçüde garanti altına alındı.

UZAKDOĞU’NUN DüNYAYA AçILAN KAPISI:

özel İdare Bölgesi statüsüyle yönetilen Hong Kong; liman şehri olmanın yanında özellikle finans, hizmetler, dış ticaret, bankacılık ve deniz taşımacılığı konusunda oldukça gelişmiş durumda. Burada üretim oldukça sınırlı. İmalat sanayi büyük oranda çin Halk Cumhuriyeti (çHC) ve çevre ülkelerde yapılıyor. 2012 yılı sonu itibarıyla Hong Kong’daki ihracatın yüzde 98’ini re-export (Diğer ülkelerden Honk Kong’a ithal edilen malların daha sonra yurtdışına ihraç edilmesi) oluşturuyor. Dünyanın en serbest ekonomisine sahip olan Hong Kong; bankacılık, sigortacılık, menkul kıymetler piyasası ve finans sektörlerinde uluslararası alanda güçlü konumda. Hong Kong doları, 1983 yılından bu yana “linked exchaged system” adı verilen sistem ile ABD Dolarına bağlandı. Döviz kuru 7.8’i aşamıyor.

çİN’İN SIçRAMA TAHTASI

çin Halk Cumhuriyeti ile Hong Kong arasında 2003 yılında imzalanan ve her yıl kapsamı genişletilip derinleştirilmekte olan Daha Yakın Ekonomik Ortaklık Düzenlemesi (CEPA- Closer Economic Partnership Arrangement) kapsamında, iki tarafın ekonomileri giderek daha fazla bütünleşiyor. Hong Kong menşeli ürünlere çin pazarına girişte gümrük vergisi uygulanmıyor. 2012 yıl sonu itibariyle 48 hizmet sektöründe Hong Konglu servis sağlayıcılara öncelikler tanınıyor, mal ve hizmet ticaretinde giderek daha fazla kolaylık ve serbestlik oluşturuluyor, çin firmaları Hong Kong borsalarından dünyaya açılıyor ve fon sağlıyor. çHC para birimi RMB’nin uluslarası rezerv para haline gelmesinde Hong Kong önemli bir platform oluyor.

DüNYANIN EN öNEMLİ çEKİM MERKEZLERİNDEN BİRİ

Dünyanın önemli ticaret merkezlerinden biri olan Hong Kong, bölge merkezleri ve temsilcilik ofisleri için popüler bir merkez konumunda. 2012 yılı sonu itibarıyla bölge merkez ve temsilcilik ofis sayısı 7.250’ ye ulaştı. ( 1367’sı Bölge Merkezi, 2516’sı Bölge Ofisi ve 3367’sı lokal ofis ). Bu şirketlerin büyük oranı çHC bağlantılı olarak çalışmakta, bu nedenle Hong Kong yabancı firmalar için çHC pazarlarına giriş, çHC firmaları için dünya pazarlarına çıkış kapısı olarak faaliyet gösteriyor. Hong Kong’da faaliyet gösteren yabancı firmaların yüzde 21’i ABD, yüzde 18’i Japon, yüzde 8’i İngiliz, yüzde 11’i çHC firmaları olup, bu firmaların önemli bir bölümü ithalat ihracat, toptan ve perakende ticaret ile takiben ticaretle bağlantılı hizmetler ve banka finans hizmetleri ile iştigal ediyor. Dünyanın en önemli finans merkezlerinden biri olan Hong Kong’da 2012 yılı sonu itibarıyla 154 lisanslı, 20 limitli lisanlı banka ve 25 adet mevduat kabul eden finansal kuruluş faaliyet gösteriyor. Hong Kong borsası Asya’nın ikinci, dünyanın altıncı büyük borsası. Asya-Pasifik bölgesinin telekomünikasyon merkezi olan Hong Kong, dünyanın en işlek hava kargo trafiğine sahip.

TİCARET, FİNANS, LOJİSTİK VE TURİZM öNE çIKIYOR

Hong Kong ekonomisi büyük ölçüde ticaret, finans, lojistik ve turizm sektörlerine bağlı. Ticaret hacmi GSYİH’sının yaklaşık dört katı kadar. 2008 krizinden ciddi ölçüde etkilenmekle birlikte ekonomik göstergeler sonraki iki yılda çHC ekonomisiyle giderek artan entegrasyonun da katkısıyla düzeldi. 2011 yılına iyi göstergelerle girildi ancak Euro bölgesinde yaşanan sorunlar ve ABD pazarlarının yeterince toparlananaması beklentileri sınırladı. GSYİH 2012 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 7.6 oranında artarak 261.6 milyar ABD Dolarına, kişi başına milli gelir 36.557 ABD dolarına ulaştı.

HONG KONG HİZMETLER SEKTöRüYLE BüYüYOR

Hong Kong ekonomisi neredeyse tamamiyle hizmet sektörüyle büyüyor. Doğal kaynakları sınırlı olan Hong Kong, gıda ve hammaddede ithalata bağımlı. Hong Kong arazisi büyük ölçüde dağlık olduğundan tarım yapmaya elverişli alan sınırlı. Hong Kong’un enerji üretimi de kısıtlı ve enerji bakımından dışa bağımlı. İmalat sanayiinin ekonomideki payı ise yüzde 1.5 ile sınırlı. İmalat sanayi geçen 30 yılda büyük ölçüde çHC’ne, özellikle Guandong bölgesine transfer oldu. Hong Kong hizmet ekonomisi olarak gelişmeye devam ediyor. Bu nedenle yerel ihracatın toplam ihracat içindeki payı giderek azalıyor. 2012 yılında 440 milyar USD olan ihracatın yüzde 98.2’si re-exporttan oluşuyor.

ELEKTRONİK üRüNLER İLK SIRADA

Hong Kong’daki en önemli ihraç ürünleri; elektronik eşya ve malzemeler, baskı makinaları ve parçaları, haberleşme cihazları ve parçaları, saat, mücevherattır. En önemli ihracat pazarları ise çin Halk Cumhuriyeti, ABD, ASEAN ülkeleri, Japonya Almanya ve İngiltere’dir. En fazla ithal edilen ürünler; elektronik eşya ve malzemeler, mücevherci eşyası, hammaddeler, saat ve sanayide kullanılan yağlardır. İthalatın en fazla yapıldığı ülkeler çin, ABD, Japonya, Singapur, ve Tayvan’dır. Ticaretin yaklaşık yarısı çin ile yapılıyor, 2012 yılında çin’in, Hong Kong’un ithalatındaki payı yüzde 47, ihracatındaki payı ise yüzde 54’tür. 2012 yılı hizmet ihracatı; özellikle turizm ve sınırötesi finansal işlemlerle iyi bir performans gösterdi. özellikle çHC’ninde seyahat kısıtlamalarının kaldırılması ve Hong Kong’a yönelik özel önlemler turist sayısının 48 milyona çıkmasına büyük katkıda sağladı.

GüçLü ULAŞIM ALTYAPISI

Hong Kong güçlü ulaşım altyapısına sahip. Şehir içi yolcu taşımacılığının yüzde 36’sı metro ve trenler vasıtasıyla gerçekleşiyor. 168 km’lik metro hattına ilaveten 36 km uzunlukta hafif tren hattı bulunuyor. Hong Kong 2086 km uzunlukta karayoluna sahip. Bu yollar üzerinde 3’ü deniz altından geçmek üzere 16 tünel, 5 büyük asma köprü bulunuyor. Tramvay hattı 13 km uzunlukta. Ayrıca Peak Tram adı verilen 1.4 km uzunluğundaki hatla Hong Kong adasının zirvesine yolcu taşınıyor. Günlük yolcu trafiğinin yüzde 34’lük bölümü otobüslerle taşınıyor. 5668 otobüs ile tarifeli toplu taşıma hizmeti veriliyor, 4350 dolmuş ve 7083 servis aracı ve 18 bin138 taksi hizmet sunuyor. Denizyolu ulaşımında: 11 lisanslı işletme 27 hatta yolcu taşımacılığı yapıyor. Ayrıca “kai-to” adlı küçük 78 tekne de uzak bölgelere yolcu taşıma lisansına sahip. çHC ve Hong Kong sınır geçişleri iki trenyolu ve beş karayolu geçişiyle sağlanıyor. çHC’ne karadan yapılan taşımacılığın yüzde 60’ı tren yolu ile yapılıyor. özel araç sayısı 2012 yılında 443 bin 442‘ye ulaştı. Skytax tarafından yapılan anketlerde Hong Kong Uluslararası Havalimanı dünyanın en iyi havalimanı seçildi. Yolcu trafiği 53.9 milyon, kargo trafiği ise 3.9 milyon ton seviyesinde.

EMLAK FİYATLARI CEP YAKIYOR

Hong Kong’da iş yapmak isteyenler için en can sıkıcı konu yüksek kira fiyatlarıdır. Ofis ve ev fiyatlarının metrekarasi oldukça pahalı. 80 m2’lik ortalama evin kirası 2 bin Hong Kong Doları‘nı buluyor. İşyeri kiraları da bir o kadar pahalı olduğundan herkes küçük yerlerde iş yapmak veya küçük evlerde yaşamak zorunda.

LOJİSTİK VE TURİZM SEKTöRLERİ

Hong Kong limanından taşınan malların toplam değeri arttıkça ekonomi güçleniyor. 2011 yılı kargo trafiği küresel ticaretteki durağanlığın etkisiyle ancak 3.1 oranında arttı ve 24.4 milyon TEU oldu. 2012 yılının genelinde ise durgunluğa giren sektör yıl sonuna doğru dış ticaretteki hareketlenme ile kısmi gelişme gösterdi. Hong Kong Fuar turizmine ek olarak eğlence alanında da turizmi teşvik yönünde atılan adımların karşılığını alıyor. Iç turizm, ekonominin gelişmesinde büyük rol oynuyor. Gelen ziyaretçi sayısı bir önceki yıla göre yüzde 13.8 oranında artarak 48.6 milyona ulaştı. Bu sayının yüzde 72’sini (34.9 milyon kişi) çHC’nden gelenler teşkil ediyor.

DüNYANIN EN İYİ FİNANS MERKEZ

Hong Kong insan kaynakları, altyapı, iş ortamı, pazara giriş gibi koşulları ile dünyanın en önemli finans merkezlerinden biri olma özelliği taşıyor. İlk kez 2007 yılında gündeme getirilen Hong Kong’un bir İslami finans merkezi haline getirilmesi çalışmaları sürdürülüyor. Hong Kong finans piyasası; bankacılık, menkul kıymetler ve türevleri, sigortacılık ve emekli sandığından oluşuyor. Hong Kong’daki bankacılık sektöründe; 2012 sonu itibariyle; 154 lisanslı banka, kısıtlı lisansa sahip 20 yerel banka bulunuyor. Hepsi Hong Kong’da kurulmuş olan 25 mevduat kabul eden kuruluş (deposit-taking companies) ve 61 temsilcilik ofisi (local representative offices of overseas banks) faaliyet gösteriyor. 80 bin kişi bu sektörde istihdam ediliyor. öte yandan dünyanın büyük sigortacılık firmalarının da faaliyet gösterdiği önemli bir sigortacılık merkezi olan Honk Kong’da; 2012 yılı sonu itibarıyla 98’i genel sigorta, 45’i uzun vadeli sigorta, 20’si karma sigorta işlemleri yapan 160 yetkili sigorta şirketi faaliyet gösteriyor.

ASYA’NIN 2. BüYüK BORSASI

Hong Kong borsası; 2012 yılı sonu itibarıyla 2.5 trilyon ABD Doları ile dünyanın 6. Asya’nın 2. büyük borsası. Giderek daha küresel hale geliyor, Uluslararası yatırımcılar Hong Kong borsasına büyük ilgi gösteriyor, dünyanın farklı bölgelerinden kuruluşlar borsaya giriyor. Böylece son yıllarda Hong Kong dünyada en fazla halka arzın gerçekleştirildiği pazar oldu. Hong Kong borsalarında 2012 yılı sonu itibarıyla 721‘i anakaradan olmak üzere toplam 1533 firma kayıtlı.

YABANCI SERMAYENİN CENNETİ

Hong Kong yabancı yatırımlar için cazibe merkezi olup çHC’nden sonra Asya’nın ikinci önemli yabancı sermaye çekim merkezidir. 2011 yılında Hong Kong’a gelen yabancı sermaye miktarı bir önceki yıla göre yüzde 13 oranında arttı ve 2011 yılı sonu itibarıyla Hong Kong’da bulunan doğrudan yabancı yatırım tutarı 1088 milyar ABD Doları oldu. ülkeye gelen yabancı sermaye sıralamasında Hong Kong 2002 yılında bulunduğu 16. sıradan 2011 yılında dünya dördüncülüğüne yükseldi. Diğer taraftan Hong Kong Japonya’nın ardından Asya’nın ikinci büyük yabancı sermaye yatırımcısıdır. Hong Hong’daki en önemli yabancı sermaye kaynağı yüzde 33‘lük pay ve 393 milyar Dolar ile çHC olup, diğer büyük yatırımcı ülkeler yüzde 28 ile İngiliz Virjin Adaları, yüzde 6 ile Hollanda ve Bermuda yı, ABD ve Japonya takip ediyor.

TİCARİ İLİŞKİLERDE çİN İLK SIRADA

Hong Kong’un ekonomik ve ticari ilişkilerinde ilk sırada çin yer alıyor. CEPA düzenlemesinin kapsamı genişliyor ve derinleşiyor. Hong Kong, çin için en önemli antrepo işlevini görüyor. 2012 yılında çHC’nin dış ticaretinin yüzde 12.3’ü Hong Kong üzerinden yapıldı. Diğer taraftan Hong Kong ekonomisi re-exporta dayalı bir ekonomi haline geldi. üretim hızla çin‘e kayarken, uluslararası ticaret ve hukuk düzenlerine ayak uydurmuş olan Hong Kong bu aracılık görevini iyi bir şekilde yapıyor. çin ile iş yapmak isteyen yabancı şirketler Hong Kong‘u daha güvenli bir seçenek olarak görüyor.

BüTçE FAZLA VERİYOR

Hong Kong’da ödemeler dengesi 2012 yılında GSYİH’nın yüzde 9.3’üne tekabül edecek şekilde yaklaşık 24.4 milyar ABD Doları tutarında fazla verdi. Cari hesaplarda mal ticaretindeki açık hizmet ihracatının getirisiyle kapandı. 2011 yılında GSYİH‘nın yüzde 4.8 ini oluşturan yaklaşık 12 milyar Dolarlık fazla, 2012 yılında 2.9 milyar Dolara düştü. Bu rakam GSYİH’nın ancak yüzde 1.1’ini teşkil ediyor.

CEPA ANLAŞMASI NE TüR AVANTAJLAR SAĞLIYOR?

29 Haziran 2003 tarihinde Hong Kong ve çHC hükümetleri arasında imzalanan ve bir Serbest Ticaret Anlaşması olarak değerlendirilebilecek Daha Yakın Ekonomik Ortaklık Düzenlemesi CEPA (Closer Economi Partnership Ararangement) sürekli olarak geliştirilen bir platform şeklinde işlev görüyor. Yürürlüğe girmesinden itibaren her yıl tarafların ihtiyaçları ve talepleri dikkate alınarak müzakere edilen eklerle dokuz kez tadil edilmiş, 29 Haziran 2012 tarihinde imzalanan CEPA IX ile ilave edilen “eğitim hizmetleri” ile birlikte serbestleştirilen hizmet sektörü sayısı 48 oldu. Anlaşma temel olarak, mal ticaretinde tarife ve engellerin kaldırılması, çHC pazarının Hong Kong hizmet sağlayıcılarına açılması, ticaret ve yatırımların geliştirilmesi için alınan önlemler olmak üzere üç alanı kapsıyor. İşte Mal ve Hizmet Ticaretinde kolaylıklar sağlayan CEPA kapsamında Hong Kong’a sağlanan öncelikler;

• Diğer DTö üyelerine göre daha erken (1-5 yıl) pazara giriş,

• Daha yüksek oranda hisse sahibi olma imkanı (bazı hizmet sektörlerinde %100’ e kadar),

• Daha düşük sermaye gerekliliği,

• Hong Kong’da edinilen mesleki niteliklerin tanınması (HK vatandaşı olan profesyonel ve teknisyenlere çHC’nde yapılan belirli alanlardaki mesleki yeterlilik sınavlarına giriş hakkı tanınması)

TüRKİYE – HONG KONG TİCARET İLİŞKİLERİ

Türkiye ve Hong Kong arasındaki ticaret hacmi, finansal krizi izleyen 2009 yılı dışında, son 10 yılda sürekli olarak arttı ve 2011 yılında 1.286, 2012 yılında da kısmi düşüşle 1.158 milyar ABD doları oldu. Ticaret dengesi sürekli Türkiye aleyhine gelişiyor. İhracatın ithalatı karşılama oranı 10 yıl için sırasıyla, yüzde 34, yüzde 30, yüzde 21, yüzde 21, yüzde 26, yüzde 26, yüzde 28, yüzde 32, yüzde 47 ve 2012 yılında da yüzde 43 olarak gerçekleşti. Son yıllarda artış eğiliminde görülen ve 2011 yılında bir önceki yıla göre % 71 artışla 413 milyon Dolara ulaşan ihracatımız, 2012 yılında % 16 azalarak 348 milyon Dolara indi. İthalatta ise 2011 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 18 artan ithalat 2012 yılında yüzde 7 azalarak 810 milyon Dolara ulaştı. Hong Kong’dan 2012 yılında ithal ettiğimiz en önemli ürünler; telefonlar, ses ve görüntü kayıt cihazları, saatler, elektronik devreler, otomatik bilgi işlem makinalarının aksam ve parçaları, radar, telsiz- uzaktan kumanda cihazları ve bunların aksam ve parçaları, kıymetli metallerden mücevherci eşyası ve oyuncaktır. İhracatımızda en önemli ürünler ise; pamuklu mensucat mücevherci eşyası, aksam ve parçalar, deri ve kösele, demir çelik ürünleri, dondurulmuş et ve sakatat ilk sıralarda yeralıyor.