Tüketiciler ve şirketler bankalara daha az ücret ve komisyon ödeyecek

*Hem BDDK hem de TCMB tarafından hazırlanan, 10 Şubat’ta Resmi Gazete’de yayımlanan ve Mart ayı başından itibaren yürürlüğe giren iki düzenleme ile bankaların finansal tüketicilerden alabileceği ücret ve komisyonlarda kısıtlamalar daha da yükseltildi. Bunun yanı sıra bankaların ticari müşterilerden alabileceği ücretlere ilişkin bir düzenleme yapıldı.

*EFT işlemlerinden alınabilecek ücretler, sınırlandırıldı. Buna göre mobil ve internet bankacılığı üzerinden yapılacak 1.000 TL’nin altındaki EFT’lerde alınabilecek ücret 1 TL’yi geçemeyecek. İşlemin şubeden yapılması durumunda ise masraf 5 TL’yi geçemeyek. 1.000-50.000 TL arasındaki EFT’lerde ise bu ücretler sırasıyla 2 TL ve 10 TL’yi geçemeyecek.

*Bankaların ticari krediler, dış ticaret, nakit yönetimi ve ödeme sistemleri kategorilerinde sunacakları ürün ve hizmetler karşılığında ticari müşterilerden düzenlemede belirtilen 51 kalemde ücret alabilmesi mümkün olacak. Bu ücretlerin tanımları ve kapsamları TCMB tarafından düzenlenecek.

*Bu düzenlemeler bankaların bu gelirlerini önemli düzeyde sınırlıyor ve karlılık açısından zorluklara neden oluyor. Bankalar bu zorlukları aşmak için yeni stratejiler belirleyecek. Bununla birlikte düzenlemeler tüketiciler ve ticari müşterilerin bankacılık hizmetlerine daha düşük maliyetle ulaşmalarına imkan veriyor, aracılık maliyetlerini düşürüyor.

Bankaların müşterilerine verdiği hizmetler nedeniyle aldığı ücret ve komisyonlar uzun süre tartışma konusu olmaya devam etmişti. Bu nedenle 2014 yılı Ekim ayında yayınlanan BDDK yönetmeliği ile bireysel bankacılık müşterilerine sunulan ürün veya hizmetlere ilişkin olarak faiz veya kar payı dışında alınacak her türlü ücret, komisyon ve masraflara ilişkin çeşitli kısıtlamalar getirilmişti.

Bununla birlikte ticari müşterilerden alınan ürün ve hizmetlere yönelik ise bu düzeyde bir sınırlama getiren düzenleme bulunmuyordu. Bu defa hem BDDK hem de TCMB tarafından hazırlanan, 10 Şubat’ta Resmi Gazete’de yayımlanan ve Mart ayı başından itibaren yürürlüğe giren iki düzenleme ile bankaların finansal tüketicilerden alabileceği ücret ve komisyonlarda kısıtlamalar daha da yükseltildi. Bunun yanı sıra bankaların ticari müşterilerden alabileceği ücretlere ilişkin bir düzenleme yapıldı.

YILLIK ÜCRET ARTIŞ ORANI TÜFE’Yİ GEÇEMEYECEK

Daha önce BDDK tarafından yayımlanan yönetmelik ile bireysel bankacılık müşterilerine sunulan ürün ve hizmetlere ilişkin alınabilecek ücret, komisyon ve masraf türleri 20 kalem ile sınırlandırılmıştı.

Bunların içinde yer alan hesap işletim ücreti ise 2018 yılında Danıştay kararı ile iptal edilmişti. BDDK’nın bu yönetmelikte yaptığı değişiklik ile bazı ücret kalemlerine sınır getirildi ve aynı kategorideki ücret kalemlerinin birleştirilmesiyle ücret listesi daha da sadeleştirilerek 16 kaleme indirildi.

Ayrıca finansal tüketiciden alınabilecek bireysel ürün ve hizmetlere ilişkin ücretlerde yıllık artış oranı, Türkiye İstatistik Kurumunca bir önceki yılsonu itibarıyla açıklanan yıllık tüketici fiyat endeksi (TÜFE) artış oranı ile sınırlandırıldı.

Daha önce bu artış oranı TÜFE’nin 1,2 katı olarak uygulanıyordu. Bunların yanı sıra kredi kartlarından yapılan taksitli nakit avans işlemleri için ücret tahsil edilemeyecek, nakit avansta tahsil edilen ücret ise avans tutarının yüzde birini geçemeyecek.

EFT İŞLEMLERİNDE ALINABİLECEK ÜCRETLERE SINIR GELDİ

EFT işlemlerinden alınabilecek ücretler, işlem tutarına ilişkin belirlenen limitler ve kanallar bazında tutarlarla sınırlandırıldı. Buna göre mobil ve internet bankacılığı üzerinden yapılacak 1.000 TL’nin altındaki EFT’lerde alınabilecek ücret 1 TL’yi geçemeyecek.

Bu işlemin şubeden yapılması durumunda ise alınabilecek masraf 5 TL’yi geçemeyek. 1.000-50.000 TL arasındaki EFT’lerde ise bu ücretler sırasıyla 2 TL ve 10 TL’yi geçemeyecek.

50 bin TL’nin üzerinde mobil ve internet bankacılığı üzerinden yapılan EFT’lerde en fazla 25 TL, şubeden yapılan EFT’lerde ise en fazla 100 TL ücret tahsil edilebilecek. Aynı bankanın farklı şubelerine yapılan havalelerde ise EFT işlemleri için belirlenen ücretlerin yarısı kadar ücret uygulanabilecek. Bunun yanı sıra kiralık kasalardan alınabilecek depozito bedeli, kiralanan kasanın bir yıllık kira bedelini geçemeyecek.

BANKALAR TİCARİ MÜŞTERİLERİNDEN İSTEDİĞİ GİBİ ÜCRET TAHSİL EDEMEYECEK

Bankalar tarafından ticari müşterilerden alınabilecek ücretlere ilişkin usul ve esasların belirlendiği TCMB Tebliğine göre bankaların ticari müşterilerden alabilecekleri ücretlere ilişkin azami tarifelerini internet sitelerinde ilan etmeleri ve değişiklik halinde güncellemeleri gerekiyor. Ayrıca azami tarifelerde değişiklik olması durumunda, bunlar uygulamaya konulmadan önce TCMB’ye bildirilecek.

Bildirilen azami tarifelerin üzerinde herhangi bir ücret tahsil edilemeyecek. Bankaların bu konuda uyguladıkları ücret listeleri ayrıca Türkiye Bankalar Birliği tarafından toplu olarak yayımlanacak.

Bankaların ticari krediler, dış ticaret, nakit yönetimi ve ödeme sistemleri kategorilerinde sunacakları ürün ve hizmetler karşılığında ticari müşterilerden düzenlemede belirtilen 51 kalemde ücret alabilmesi mümkün olacak. Bankalar belirlenen bu kalemlere  ilişkin ücretleri serbestçe belirleyebilecek. Bu ücretlerin tanımları ve kapsamları TCMB tarafından düzenlenecek. Bankalar söz konusu ücret kalemleri dışında başka adlar altında doğrudan herhangi bir ücret alamayacak.

KREDİ TAHSİS VE KULLANDIRIM ÜCRETLERİNE KISITLAMA

Yalnızca üçüncü kişilere ödenmek durumunda kalınan tutarlar ticari müşteriye aynen yansıtılabilecek. Belirlenen ücret kalemleri dışında, belirlenen kategoriler kapsamında olmak şartıyla yeni bir ücret oluşturulabilmesi için TBB aracılığıyla TCMB’ye başvurulması gerekiyor.

Bankalar uyguladıkları ücretlerde artış yapabilmek için ticari müşteriye en az iki iş günü öncesinden yazılı olarak, kalıcı veri saklayıcısı yoluyla veya kayıt altına alınan telefon aracılığıyla bildirimde bulunacak. Yapılacak artırımlar geçmiş dönemlere uygulanamayacak.

Kredi tahsis ücretleri tahsis edilen kredi limitinin on binde yirmi beşini, kredi kullandırım ücretleri ise kullandırılan kredinin yüzde birini geçemeyecek. Kredi kullandırım ücreti sadece nakdi kredilerden peşin ya da dönemsel olarak alınabilecek.

Rotatif krediler için kullandırım ücreti yalnızca dönemsel olarak alınabilecek ve ilgili üç aylık dönemin ortalama kredi kullandırım bakiyesinin on binde yirmi beşini geçemeyecek. Tahsis edilen toplam kredi limiti değişmediği veya limit güncelleme talebi ticari müşteriden gelmediği müddetçe aynı takvim yılı içinde birden fazla kredi tahsis ücreti alınamayacak.

TİCARİ MÜŞTERİLERİN EFT İŞLEM MALİYETLERİ DÜŞECEK

Ticari müşterinin kredinin tamamı için erken ödeme talebinde bulunması halinde bankalar bu talebi kabul etmek zorunda olacak. Ticari müşterilerden alınabilecek erken ödeme ücreti, gerekli faiz indirimi yapılarak hesaplanan ve ticari müşteriler tarafından bankaya erken ödenen tutarın, kalan vadesi yirmi dört ayı aşmayan kredilerde yüzde birini, kalan vadesi yirmi dört ayı aşan kredilerde ise yüzde ikisini geçemeyecek. Faiz oranının değişken olarak belirlenmesi halinde müşterilerden erken ödeme ücreti talep edilemeyecek.

Ticari müşterilerin açtıkları mevduat hesapları için ücret alınamayacak. Şubeden 15.30 sonrasında gerçekleştirilen para yatırma işlemleri hariç para yatırma ücreti alınamayacak. Ticari müşterilerin EFT işlemlerinden alınabilecek azami ücretler bireysel müşterilerden alınabilecek azami ücretlerle aynı olacak.

Geç işlemler olarak belirlenen EFT işlemlerinde azami ücretler yüzde elli artırımlı olarak uygulanacak. Aynı bankanın şubeleri arasında yapılacak havale işlemlerinde uygulanacak azami ücretler, EFT için belirlenen ücretlerin yarısı olacak.

POS İLE YAPILAN SATIŞ BEDELLERİ DAHA DÜŞÜK KOMİSYON İLE KULLANABİLECEK

Kiralık kasa depozito bedeli, finansal tüketicilerde olduğu gibi kiralanan kasanın bir yıllık kira bedelini aşamayacak. Ticari müşterinin basılı ekstre taleplerinden sayfa başına azami 2 TL ücret alınabilecek. Taksitsiz mal ve hizmet alımlarında, işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılması halinde, uygulanacak üye işyeri ücreti aylık referans oranın 0,45 puan artırılmış halini geçemeyecek.

Taksitli mal ve hizmet alımlarında azami üye işyeri ücreti, taksitsiz işlemlerde geçerli olan azami üye işyeri ücretine her bir taksit için bu ücretin en fazla yüzde ellisi ilave edilerek uygulanabilecek.

İşlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılmaması durumunda azami üye işyeri ücreti, işlem tarihinin ertesi günü ile işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına geçmesi arasında kalan gün sayısı dikkate alınarak düşürülecek.

Taksitsiz işlemlerde işlem tutarının üye işyeri serbest kullanımına geçeceği süre işlem tarihinin ertesi gününden itibaren kırk günü aşamayacak. Ticari kredi kartlarından limit aşımı ücreti alınamayacak. Nakit avans tutarı, ticari müşterinin ticari kredi kartına tahsis edilen limitin yüzde onunu aşamayacak.

Nakit avans kullanılması durumunda tahsil edilen ücret, nakit avans tutarının yüzde birini geçemeyecek. Ticari kredi kartlarında ekstre erteleme, taksitlendirme, son ödeme tarihi uzatma ve benzeri hizmetlerden ücret tahsil edilemeyecek.

DÜZENLEMELER BANKALARDA KARLILIK AÇISINDAN ZORLUKLARA NEDEN OLUYOR

Ücret ve komisyon gelirleri bankaların gelirleri ve karları için önem taşıyor. Yapılan bu düzenlemeler bankaların bu gelirlerini önemli düzeyde sınırlıyor ve karlılık açısından zorluklara neden oluyor.

Bankalar bu zorlukları aşmak için yeni stratejiler belirlemeye çalışıyor. Bununla birlikte bu düzenlemeler finansal tüketiciler ve ticari müşterilerin bankacılık hizmetlerine daha düşük maliyetle ulaşmalarına imkan veriyor, aracılık maliyetlerini düşürüyor. Bu da bu kesimler için önemli bir avantaj sağlıyor.

Tüketiciler ve ticari müşterilerin lehine olan bu tür düzenlemelerin gelecek dönemlerde yeni düzenlemeler ile daha da artacağını ve sıkılaşacağını ifade etmek yanlış olmayacak.

Gürdoğan Yurtsever

ICBC Bank Türkiye İç Kontrol Merkezi ve Uyum Başkanı

yurtsever@turcomoney.com