Türk bankalarına ABD`den kötü haber gelebilir

Gürdoğan Yurtsever

ABD, vergi kaçakçılığını önlemek amacıyla bir dizi düzenleme yaptı. ABD kökenli kişi ve kuruluşlar, ülke dışı banka ve finansal kuruluşlar aracılığı ile elde ettikleri gelirlerini bildirmek zorunda kalacaklar. Peki, bunun Türk bankacılığına etkisi ne olacak?

ABD Maliye Bakanlığı tarafından 2009 yılında FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) adında bir düzenleme yapıldı. Bu düzenleme temel olarak ABD dışındaki finansal kuruluşlara, müşterileri arasında bulunan ABD kökenli kişiler ile bunların hesaplarını ABD’nin gelir idaresi kurumu olan IRS’e (Internal Revenue Service) bildirme zorunluluğu getiriyor.

Düzenlemenin birçok hükmü 1 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe girecek. Gelirleri kayıt altına almayı ve vergi kaçakçılığının önlenmesi amacını hedefleyen düzenleme, ABD vatandaşları, ABD şirketleri, ABD’lilerin ortağı oldukları şirketleri, yeşil kart sahipleri gibi ABD kökenli gerçek ve tüzel kişilerin yurtdışındaki bankalardaki hesapları aracılığıyla elde ettikleri gelirleri kapsıyor.

FATCA düzenlemesi kapsamında tespit edilen ABD’li hesapların detaylarını içeren raporun yıllık olarak hazırlanması ve IRS’ ye gönderilmesi gerekiyor. Bilgi vermek istemeyen ya da çeşitli gerekçelerle bildirimde bulunmayan müşterilerle ilgili ABD dışındaki yabancı finansal kurumlara, müşterilerin ABD kaynaklı gelirleri üzerinden yüzde 30 oranında stopaj uygulama yükümlülüğü de getiriliyor.

Yabancı finansal kuruluşların, bu düzenleme nedeniyle 2013 yılına kadar ABD gelir idaresi ile anlaşma yapmaları gerekecek, müşterilerinin ABD ile bağlantılı olup olmadığını tespit etmek için sistemsel geliştirmeler yapmaları ve bunun için çeşitli yatırımlar yapmaları gerekecek.

ABD’nin kendi yasalarını yurtdışında uygulama çabalarının yeni örneklerinden birisi olan bu düzenlemeyi global krizde ABD’nin gelir ve giderleri arasında oluşan olumsuz farkın azaltılması yönünde bir çaba olarak görmek yanlış olmayacak. Gerçekten de bu düzenlemenin ABD’nin vergi kaçırmayı önleme kapasitesini önemli oranda artıracağını belirtmek gerekiyor.

FATCA, ABD dışındaki yabancı tüm finansal kuruluşlara yönelik önemli yaptırımlar ve yükler getiriyor. Bundan etkilenme olasılığı bulunan kuruluşlar arasında Türk bankaları ve finansal kuruluşları da bulunuyor. özellikle Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı sermayeli bankaların yurtdışındaki ortaklarının bu anlaşmayı yapması durumunda otomatik olarak anlaşmaya tabi olması söz konusu olabilecek.

Düzenlemeye genel olarak bakıldığında bünyesinde çok çeşitli tereddütleri barındırıyor. özellikle finansal kuruluş tanımının net olmaması, ABD kökenli şirketlerdeki kişilerin kimlik tespitinin nasıl yapılacağı, bildirim yöntemi, stopaj uygulaması gibi konular önemli uygulama zorlukları içeriyor. Ayrıca bu kuralların ülkelerin ulusal egemenlik hakları kapsamında düzenlediği çeşitli ulusal düzenlemelere aykırı olacağını ifade etmek gerekiyor.

Birçok ülkenin ulusal düzenlemelerinde müşterilerin bilgileri ticari sır kapsamında ve başka bir ülke ile bu bilgilerin paylaşılması hukuksal anlamda pek çok problemi de beraberinde getirebilecek gözüküyor. örneğin, Türkiye’de Bankacılık Kanunu’nda öngörülen “Sırların Saklanması” ile ilgili düzenlemeler müşteri bilgilerinin kendi rızaları dışında üçüncü kişilerle paylaşılması yasaklıyor. Bankacılık Kanunu’nda bu konuda bir düzenleme yapmadan ABD gelir idaresine bilgi vermenin mümkün olmadığı görülüyor. Ayrıca, bir ülkedeki finansal kuruluşun, bilgi vermediği gerekçesiyle başka bir ülke adına müşterilerine stopaj uygulaması ve söz konusu ülkeye ödemesine yönelik yaptırım da hukuki açıdan önemli sorunlar oluşturabilecek nitelikte.

Bununla birlikte, düzenlemeye uymayan finansal kuruluşların ABD nezdindeki muhabirlik ilişkilerinin olumsuz etkilenmesi olasılığı da söz konusu. ABD bankalarında USD para biriminde hesap açamayacak veya mevcut hesaplarını kullanamayacak finansal kuruluşlar nedeniyle, dünya ticaretinde büyük olumsuzluklar ortaya çıkabilir. USD’nin halen dünyada en fazla işlem gören para birimi olması bu risklerin ne kadar büyük olduğunu ortaya koyuyor. ABD’nin, IRS ile anlaşmayan finansal kuruluşlar için kayba konu tutarlarla ilgili uygulamada ciddi yaptırımlar planladığına yönelik haberler de bu kaygıları büyütüyor.

FATCA düzenlemesinin uygulanmasına az bir zaman kalmasına rağmen netleşmeyen pek çok ayrıntı söz konusu. Mevzuatın karmaşık yapısı ile ulusal düzenlemeler pek çok finansal kuruluşun bu mevzuata uymasını olanaksız kılacak görünüyor. Bununla birlikte bu düzenlemenin Türk finans kurumlarına olası etkisinin başta Dış İşleri ve Maliye Bakanlıkları olmak üzere ilgili düzenleyici otoriteler tarafından kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi ve olası riskleri önlemeye yönelik çalışmaların yapılması da büyük bir zorunluluk olarak karşımızda duruyor.

Gürdoğan YURTSEVER