Türk bilim insanının “uzay tabanlı afet yönetim projesi”ne uluslararası otoriteden tam not

ANKARA (AA) – ZEYNEP DUYAR – Giresun Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Enes Yıldırım'ın geliştirdiği Karadeniz Sel Bilgi Sistemi (KARFIS) Projesi, Asya-Pasifik Uzay İş Birliği Örgütünde (APSCO) tüm üyelerin oyunu alarak en yüksek destek gören proje oldu.

AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, Türkiye Uzay Ajansının (TUA) üyesi olduğu APSCO, 2025 İlerleme Planı Komitesi Toplantısı'nı gerçekleştirdi. Toplantıda çeşitli projeler de değerlendirildi. Bunlardan biri Türk bilim insanı Doç. Dr. Enes Yıldırım'ın uzay tabanlı afet yönetimine imkan veren KARFIS Projesi'ydi. Proje, 8 oyla komitede en yüksek destek gören proje olarak öne çıktı.

Yıldırım, AA muhabirine, projesine ilişkin bilgi verdi.

Türkiye'de vatandaşların ve karar vericilerin erişebileceği sel bilgi sistemi altyapısının kısıtlı olduğunu belirten Yıldırım, "Biz bu açığı görerek sel bilgi sistemi geliştirmek istedik. Bu sistem sayesinde vatandaşlar uygulamaya girip, kendi bölgesinde sel riskinin olup olmadığını inceleyebilecek. Bu sayede vatandaşlar sel riski durumunda olası maliyet hesaplaması yapabilecek. Aynı zamanda insanlar, kendi mülkünü korumak için alacağı önlemlerin maliyetine yönelik bir kar-zarar hesaplamasında da bulunabilecek." dedi.

– ABD'de bile yok

Yıldırım, projenin APSCO tarafından ilgi göreceğini tahmin ettiğine dikkati çekerek, bu sistemlerle ilgili ABD'de 10 yıl çalıştığını, orada dahi bölgelerin bundan mahrum olduğunu dile getirdi.

Proje için öncelikle Karadeniz'i kapsayan ölçeklendirilebilir bir prototip oluşturacaklarını aktaran Yıldırım, şöyle konuştu:

"İnternet tabanlı altyapı hazırlayacağız ve bunu başka bölgeler için de uyarlanabilir hale getireceğiz. APSCO'daki ülkeler bunun kendi ülkelerinde uygulanıp uygulanamayacağını sordular, ben de kendileri için prototip oluşturup, işbirliği sağlanınca diğer ülkelere de bu altyapıyı kurulabileceğimizi söyledim. Proje için halihazırda uzaydaki uyduları kullanacağız. Bunlardan Sentinel, Landsat uydularını kullanabiliriz. Bunların bölgeler için gönderdiği günlük fotoğraflar var. Biz onlardan faydalanarak mesela 2014'te yaşanan sel bilgisini alıp, şimdiki sel sınırlarını çizebileceğiz. Ayrıca, çeşitli verileri kullanarak 2-3 boyutlu sel haritaları da üreteceğiz. Bunları sistem içine kullanıcılar hızla erişsin diye yerleştireceğiz. Kullanıcılar bu verilere ücretsiz erişebilecek."

– Sistem kendini hızla amorti ediyor

Sel durumunda özellikle kara yollarında kesişim yerlerindeki tıkanıklıklardan kaynaklı sıkıntılar yaşanabildiğine dikkati çeken Yıldırım, sistem sayesinde vatandaşların sel durumunda nereye kaçması gerektiğini bilerek hareket edeceğini anlattı.

Yıldırım, vatandaşlara bu haritalar sayesinde kendilerine çıkış yolu bulabilmesi için hizmet vereceklerini belirterek, şunları kaydetti:

"Bölgedeki bir sel senaryosunda vatandaşa meteorolojiden uyarı gelse ve vatandaş hem bunu bilip hem de bizim haritamızdan nerede sel olabileceğini görse, aracını o bölgeden uzaklaştırabilir. Biz, projemiz için APSCO'dan 270 bin dolar bütçe talep ettik, bu da yaklaşık 10 milyon lira yapıyor. Biz bu altyapıdan faydalanarak bir selden 4-5 arabayı kurtarsak, sistem zaten kendini amorti ediyor. Tabii bizim hedefimiz çok daha büyük kayıpların önlenmesi olacak. Afette önleyici tedbirlere yapılan yatırımın geri dönüşü çok yüksek. Umarım bölgemiz için çok faydalı bir çalışma olacak. APSCO'nun bu bütçenin tamamını karşılanıp karşılamayacağı, tekrar yapacakları toplantıda belli olacak. Bizimki dahil 70 proje gönderildi bu sene APSCO'ya ancak 8'de 8 oy alan tek proje bizimki oldu. Dolayısıyla projemizin yüksek ihtimalle bütün bütçesini vereceklerini düşünüyoruz. Projenin geliştirilmesi için 2 yıl süre istedik. Doktora öğrencilerimiz, doktora sonrası araştırmacılardan oluşturacağımız grupla birlikte gerekli harita ve analizlerin çalışmalarını yapıp sistemi operasyonel hale getirmeyi düşünüyoruz."