Türk Lirası’nın değeri ne olmalı?

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

Türk Lirası, uzun yıllar boyunca aşırı değerli oldu. Özellikle gelişmiş ülke paralarına karşı 2003-2017 arasında karşımıza çıkan bir aşırı değerlilik söz konusudur. Esasen bunun sonuçları da iyi biliniyor.

Gelişmiş ülke paralarının ulusal paramız karşısında değerlenmesi süreci sürerken Türk Lirasının gerçek değerine dair tartışmalar da ortaya konuluyor. En sonda söyleyeceğimizi en baştan söylemeliyiz ki bir ülkenin parasının gerçek değeri olarak üzerinde uzlaşılabilecek bir değer söz konusu değildir. Bunun tabii ki temel nedeni de günümüzde uygulanan fiyat para veya diğer bir deyişle itibari para sistemleridir. Karşılığı olmayan veya herhangi bir iktisadi değer ölçüsüne konvertibilitesi olmayan bir para sisteminden söz ediyoruz. Dolayısıyla ulusal paranın değeri, tamamen itibar veya güven çerçevesinde belirleniyor.

TÜRK LİRASI 2003-2017 ARASINDA AŞIRI DEĞERLİYDİ

Başka bir biçimde ifade etmek gerekirse Türk Lirası aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere uzun yıllar boyunca aşırı değerli oldu. Özellikle gelişmiş ülke paralarına karşı 2003-2017 arasında karşımıza çıkan bir aşırı değerlilik söz konusudur. Esasen bunun sonuçları da iyi biliniyor. Bir taraftan düşük kurlar ile hesaplanan makroekonomik göstergelerimizde önemli iyileşmeler sağlandı. Bunun herhalde en iyi örneği de enflasyonda görülen gelişmelerdir.

Türkiye ekonomisinin belki de en önemli yapısal sorununu çözebilme doğrultusunda bir dönem başlamış olabilir. Neredeyse 14 yıl boyunca aşırı değerli olan ulusal para stratejisi yerine düşük değerli bir Türk Lirası ile ihracata ve üretime yönelik kalıcı çözümler üretilebilir.

Grafik: REEL efektif Döviz Kuru

Kaynak: TCMB

Ancak diğer taraftan değerli Türk Lirası ülkemiz ekonomisinin yapısal bir sorunu olan dış açık alanında son derece olumsuz gelişmelere neden oldu. Artan ithalat ve daha da önemlisi üretmekten ziyade ithal etmeye odaklanan bir iktisadi zihniyet güçlendi. Nitekim cari açık/GSYİH oranlarının giderek artması ve dış finansman ihtiyacının sürekli artması söz konusu gelişmeler bağlamında ele alınmalıdır.

TÜRK LİRASI, AŞIRI DEĞERLİ KONUMUNDAN KURTULDU

Yakın zamanda başlayan döviz kuru hareketleri bu eğilimi tersine çeviriyor. Nitekim 2017 itibarıyla Türk Lirası gelişmiş ülke paralarına karşı aşırı değerli konumundan kurtuldu. Temmuz 2018 verisine göre endeks 85 değerindedir ki bu değer yaklaşık yüzde 15 oranında değersiz olduğuna işaret ediyor. Ağustos ayında yaşanan gelişmelerle söz konusu oranın yüzde 20’nin üzerine çıktığı rahatlıkla iddia edilebilir. Başta söylediğimiz gibi kur’un değerinin aşırı yüksek veya düşük olduğunu iddia edebileceğimiz sabi bir değişken yoktur. Başka bir ifadeyle yukarıda verilen değerler sadece belirli bir dönemde gerçekleşen eğilimleri yansıtıyor. Yine de bu yöntemi kullanacak olursak şunu söyleyebiliriz ki, Türkiye ekonomisinin belki de en önemli yapısal sorununu çözebilme doğrultusunda bir dönem başlamış olabilir. Neredeyse 14 yıl boyunca aşırı değerli olan ulusal para stratejisi yerine düşük değerli bir Türk Lirası ile ihracata ve üretime yönelik kalıcı çözümler üretilebilir. Bu çerçevede, naçizane önerim TCMB’nin döviz kurlarındaki volatilite ile mücadele ederken aşırı değerli bir ulusal para politikasına geri dönmemesidir.

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

kizilkaya@turcomoney.com