Türkiye ile Rusya arasında büyük senaryo ne olabilir

Prof. Dr. Bener Karakartal

50 yıl önce De Gaulle ve Kondrad Adenauer ellerine geçen fırsatı değerlendirdiler ve Avrupa Birliği’ni kurdular. Bugün benzer bir fırsat Erdoğan ve Putin’in önünde var. Peki bunu değerlendirebilcekleri mi?

1952 doğumlu Putin, Yeltsin’in istifa etmesi sonucu 2000 yılında Rusya’da Devlet Başkanı seçiliyor. Bugün üçüncü kez aynı görevde. Putin, Rusya tarihinin yeni döneminin ilk Devlet Başkanı sayılabilir. Yeni Rusya’yı rayına oturtan, ekonomiyi düzlüğe çıkartan, Rusya’ya tekrar uluslararası saygınlığını kazandıran güçlü bir lider. Yeltsin, deprem anının başkanıydı. Putin ise enkazdan yeniden Rusya’yı inşa eden lider. Putin ekonomiye çok önem veriyor ve Rusya bugün dünyanın 9.büyük ekonomisi. Peki izlenen bu ekonomi politikası Rusya’yı nereye götürecek? Hangi hızla?

Şüphesiz Rusya Şangay İşbirliği örgütü’nün çok önemli bir üyesi. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve özbekistan da onun gibi bu örgütün üyeleri. Ama Şangay örgütünün güçlü üyesi dünyanın iki numaralı ekonomisine sahip olan çin’dir. Gözlemci üyeler arasında Hindistan, İran ve Pakistan’da var. Türkiye’de “diyalog ortağı” olarak kısa bir süre önce Şangay örgütüne kabul edildi. Bu örgüt Avrupa Birliği şemasıyla karşılaştırılmayacak kadar gevşek ve iddiasız. Amerikan egemenliğinde tek kutuplu bir dünyaya izin vermemek için kuruldu. Ama çin öylesine büyük ve hızlı gidiyor ki; kendi başına bir kutup olma noktasında. Bütün dünya ile ekonomik ve ticari ilişki içinde. En büyük partönerleri doğrudan Amerika ve Avrupa Birliği.

Geçmişte Sovyetler Birliği zamanında Rusya, çin’e komünizmi ihraç etmişti. Ama Mao yönetiminde çin Sovyet Rusya’yı sollayarak komünizmin bir numaralı merkezi olmuştu. Bugünde kapitalizme geçtikten sonra çin, Rusya’yı neredeyse dörde katladı. Yarın ne olacağı meçhul. çin’in, Rusya’ya ihtiyacı yok. Bugün dünyanın ikinci büyük ekonomisi. Gözü liderlikte. Siyasi ve askeri açıdan güçlenmesi zor gözüken Şanghay örgütü, ticari açıdan da zayıf. Serbest ticaret bölgesi değil. Finans merkezi hiç değil.

PUTİN NE YAPABİLİR?

Putin vites büyütebilir mi? Tarih içinde tekrar ön plana geçecek bir Rusya hayalini gerçekleştirebilir mi? Bunun için dönüp bakacağı ülke Türkiye. Putin’in son İstanbul seyahati çok verimli geçti. Türkiye ile Rusya arasındaki ticaret hacminin üç misli artarak, 100 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Ama bu hiçte yeterli değil.

Tarihte Osmanlı İmparatorluğu dünyada bir numaraydı. çarlık Rusya’sı da çok önemliydi. Sovyetler Birliği daha da önemliydi. Bugün dünyanın 9. ve 16 ekonomileri olmak Rusya’ya da, Türkiye’ye de yakışmıyor.

ERDOĞAN TüRKİYE’Sİ PUTİN İçİN BİR ŞANS

Putin’in komünizm sonrası Rusya’sı için ne kadar önemli bir tarihi lider olduğunu az önce belirttik. Ama Başbakan Erdoğan da, Türkiye için en az onun kadar önemli. Keza AK Parti’nin tarihi lideri Erdoğan, Türkiye’ye çağ atlatıyor. Türkiye ekonomisi üzerindeki ölü toprağını özal silkmeye başlamıştı ama hedefe Erdoğan ulaştı. İstanbul üzerinde uçarken Putin yeni Türkiye’nin hangi noktaya geldiğini gözüyle görmüş olmalı. İstanbul dünyanın en güzel gökdelenleri, alış veriş merkezleri, konutları, havaalanlarıyla doluyor. Hızlı trenler, köprüler, tüneller hızla inşa ediliyor. Bu Türkiye, Putin için de bir şans.

ERDOĞAN VE PUTİN SİYASİ BAKIMDAN GENçLER

Putin üçüncü kez Rusya’da Devlet Başkanı seçildi. Türkiye’de başkanlık seçimleri 2014’te. Cumhurbaşkanlığının tartışmasız bir numaralı adayı Tayyip Erdoğan. Şüphesiz Erdoğan bir yıl önce büyük bir ameliyat geçirdi. Putin’in de sağlık sorunları olduğu biliniyor. Ama hangi siyasetçinin sağlık sorunu yok ki? Erdoğan ameliyat sonrası aynı yüksek ritimde dünyayı ve Türkiye’yi turlamaya devam ediyor. İki liderinde otoritesine karşı ülkelerinde kuvvetli tepkiler var ama demokrasilerde bunu olağan karşılamak gerekiyor. Büyük projeleri gerçekleştirmek için her iki liderin de önünde onar yıl var. Unutulmamalı ki; Avrupa Birliği’ni kurma yolunu tuttukları zaman De Gaulle 70 yaşındaydı. Alman Şansölyesi Adenauer’de 85 yaşındaydı.

TüRK-RUS İŞBİRLİĞİ KüçüK KAPIDAN MI GEçECEK, BüYüK KAPIDAN MI?

1945 yılında sıfır noktasına gelen Almanya ile sefalet noktasındaki Fransa çözümü kendi milli sınırları içinde yapmadılar. Büyük düşündüler, başardılar. Eğer bugün Avrupa Birliği yıllık 18 trilyonluk milli geliriyle Amerika Birleşik Devletleri’ni sollayıp, dünyada bir numara olduysa ve 15 trilyonluk Amerika ve 7 trilyonluk çin’i geride bıraktıysa bu durum, kurucu lider De Gaulle’ün büyük düşünmesiyle olmuştur. De Gaulle tarihe küçük kapıdan değil, büyük kapıdan kapıyı zorlayarak, sırtlayarak girmişti. Başarı önce onun hayal dünyasında vardı. çelik bir iradeyle hedefe ulaştı. Erdoğan’da da, Putin’de de benzer bir vizyonun ve çelik iradenin var olduğundan benim zerre kadar şüphem yok. Eksik olan ne? Büyük senaryo.

TüRKİYE İLE RUSYA ARASINDA BüYüK SENARYO NE OLABİLİR?

Rusya Şangay İşbirliği örgütü üyesi. Bu örgüt çok iddialı değil. Türkiye Avrupa Birliği aday ülkesi ama müzakereler patinaj yapıyor. Avrupa savsaklıyor. Türkiye soğuyor. Rusya’nın Şangay üyeliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği adaylığı Türk-Rus ilişkilerinin paralel olarak artmasına engel değil. Mesele Erdoğan ve Putin’in ekonomiye büyük pencereden bakma aşamasına gelmeleri. Rakamsal olarak 100 milyar dolarlık hedef iki ülkeyi de kanatlandırmaz. Senaryonun global bir vizyonla yazılması lazım.
Kuzeyden Güney’e giden bir çizgide Türk-Rus ilişkilerinin gelecekte ne kadar önem taşıyabileceği çok açık gözüküyor. Enerji yolları üzerinde bulunan bu jeo stratejik konum öylesine fırsatları bünyesinde barındırıyor ki; iki ülke arasında oluşacak iş birliği sonucu Rusya ve Türkiye’nin, dünya ekonomisinde ilk beşe girmeleri hiçte şaşırtıcı olmayacak. Bugün dünyanın beşinci büyük ekonomisinin Fransa olduğu düşünüldüğünde iddiamızın ne kadar gerçekçi olacağı görülüyor. Enerji, nükleer enerji, mega alt yapı projeleri, mega turizm ve bununla orantılı finansal boyut önümüzdeki on yılda Türk-Rus ekonomik iş birliğini bölgenin en cazip mıknatısı haline dönüştürebilir. İran, Suriye, Irak, Mısır, Körfez ülkeleri bu mıknatısın ekonomik çekim alanına girebilir. Neticede bölgede barış sağlanacağı için Suriye ve Kürt meseleleri ekonomik potada kendiliğinden çözülebilir.

NETİCE

Kendi aralarındaki savaşlarda sıfırı tüketen Avrupa ekonomik iş birliği sayesinde zirveye tekrar çıktı. Bu eser dahi devlet adamları De Gaulle ve Konrad Adenauer’in müthiş siyasi mühendislik başarısıydı. Geçmişlerinde dev imparatorluklar olan bugünkü Türkiye’nin ve Rusya’nın liderleri Erdoğan ve Putin için önlerinde böyle değerli bir model var. Ekonomiye ve tarihe büyük pencereden bakabilmek için fırsat her zaman bu kadar ortaya çıkmayabilir.

Prof. Dr. Bener Karakartal