Türkiye’de melek yatırımcılık

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Hem artan genç işsizliğinin azaltılması, hem de yenilikçi ve yüksek büyüme potansiyeli taşıyan KOBİ’lerin finansal kaynaklara erişimi açısından “Melek Yatırımcılık” veya bizdeki adıyla “Bireysel Katılım Yatırımcılığı”nın önemi giderek artıyor. Dünya’da 40 yılı aşkın bir süreden beri başarı ile uygulanan sistem Türkiye’de 3 yıllık bir geçmişe sahip olup henüz emekleme sürecindedir.

 Gelişmekte olan piyasalarda artan riskler yanında döviz kurlarındaki hızlı yükseliş borçlanması yüksek ve teminat sıkıntısı yaşayan, düşük özkaynak yanında özellikle alacak tahsilatında sorun yaşayan KOBİ’lerin kredi imkanlarına ulaşmasının önündeki en önemli engeller olarak duruyor. Hal böyle iken özellikle yeni kurulan veya girişim aşamasında olan KOBİ’ler için alternatif finans kaynakları giderek önem kazanıyor. Artan risk primleri ve banka özkaynaklarında sorunlu krediler yanında yapılandırılan kredilerin yarattığı baskı ile yeni kurulan KOBİ’lerin bankalardan kredi alması neredeyse imkansız durumdadır.

Melek Yatırımcılığı”nın önemi giderek artıyor

 Ancak hem artan genç işsizliğinin azaltılması, hem de yenilikçi ve yüksek büyüme potansiyeli taşıyan KOBİ’lerin finansal kaynaklara erişimi açısından “Melek Yatırımcılık” veya bizdeki adıyla “Bireysel Katılım Yatırımcılığı”nın önemi giderek artıyor. Dünya’da 40 yılı aşkın bir süreden beri başarı ile uygulanan sistem Türkiye’de 3 yıllık bir geçmişe sahip olup henüz emekleme sürecindedir. Dünyada genel olarak “Melek Yatırımcı” kavramı, yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren ancak finansman ihtiyacı içinde olan girişimcilere, kuruluşlarının erken dönemlerinde yatırım yapan girişimcileri tanımlamak için kullanılmaktadır. Melek yatırımcıların KOBİ’lere sağladıkları destekler üç başlık altında toplanıyor:

• Sermaye desteği sağlamak
• Birikim ve tecrübelerini girişimcilere aktarmak
• İletişim ve işbirliği ağlarını girişimcilere açmak

Melek yatırımcılar, teknoloji maliyetlerindeki düşüş nedeniyle,  yeni kurulmuş teknoloji ve internet şirketlerine yatırım yapmayı tercih ediyorlar. Gelişen iletişim altyapısı nedeniyle daha düşük sermaye ile kurulup daha geniş kitlelere ulaşabilen yazılım ve internet şirketleri yüksek karlılık oranları ve yatırım geri dönüş süreleri (3-4 yıl) ile melek yatırımcılar tarafından yoğun rağbet görüyor.

1978’de University of New Hampshire profesörlerinden William Wetzel ilk kullandı

Amerika’da ilk kez ortaya çıkan kavram, 1978 yılında University of New Hampshire profesörlerinden William Wetzel tarafından girişim araştırmaları merkezlerini destekleyen yatırımcılar için kullanılmaya başlanıldı. Microsoft ve Apple gibi dünya devlerini yaratan sistem ile Angel Capital Association verilerine göre ABD’de 2015 yılında 300 binin üzerinde melek yatırımcı 25 Milyar Dolar tutarında yatırım gerçekleştirmiştir. Avrupa’da ise 2015 yılında toplam 303 bin 650 melek yatırımcı 6,1 milyar euro yatırım yapılmış durumdadır. Avrupa pazarının lideri 96 milyar euro ile İngiltere olurken onu 55 milyar euro ile İspanya ve 44 milyar euro ile Almanya takip etmiştir. Melek yatırımcılık sistemiyle kurulan işlerin aldıkları melek yatırım sermayesinin dünya ortalaması şirket başına 100 bin dolar seviyesindedir.

Türkiye’de “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” ile düzenleniyor

Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) Sistemi Türkiye’de Hazine Müsteşarlığı tarafından yönetiliyor ve 15.02.2013 tarih ve 28560 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik” ile düzenleniyor. Yönetmeliğin yayınlandığı tarihten bugüne 400 lisans verilmiş olup akredite olan 14 adet melek yatırımcı ağı içerisinde de ayrıca lisansı olmayan 329 melek yatırımcı bulunmakta olup, bu lisans sayısı ile 2015 yılında Türkiye Avrupa’da 8. sıradadır. Lisans başvurularının yüzde 84’ü Marmara Bölgesi’nden gelmiş olup toplam başvuruların yüzde 79’u İstanbul’dan gelmiştir. Yatırım başvurularının yüzde 93’ü İstanbul’dan ve yüzde 7’si ise Ankara’dan gelmiştir. 2013 yılının Haziran ayında “Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi” üzerinden ilk yatırım gerçekleştirilmiş olupbugüne kadar yapılan yatırımlarda melek yatırımcılar yüzde 10 hisse bedeli için ortalama 277.500 TL (Eylül kuru ile 94.000 Dolar) sermaye aktarmışlardır. Eylül 2016 itibariyle tamamlanan ve süreci devam eden 27 başvuruya 7 Milyon TL (Eylül kuru ile 2,4 Milyon Dolar) sermaye sağlanmıştır. Yapılan yatırımların yüzde 55’i yazılım ve yüzde 22’si e-ticaret sektörlerine yapılmıştır. Türkiye’de yeni kurulan KOBİ’ler açısından yatırım adet ve tutarı olarak bakıldığında alternative finans kaynağı olmaktan oldukça uzak bir noktada bulunan melek yatırımcılık sisteminin özellikle Anadolu’da yaygınlaştırılarak farklı devlet teşvikleri ile geliştirilmesi gerekiyor. Özellikle katılım bankacılığının yapısına oldukça uygun olan sistemin büyütülmesinde melek yatırımcılığın bir katılım bankacılığı ürünü olarak kullanılmasının faydalı olacağı düşünülüyor.

Mehmet Yazıcı