Uluslararası ticari birleşmelerin ekonomideki rolleri

Dr. Fatih Anıl

Uluslararası pazarlama ile uğraşan kişilerin karşısına sıkça çıkacak uluslararası birleşmelerin başlıca türlerini; serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği, ortak pazar ve ekonomik birlikler oluşturuyor.

Birçok AB ülkesinin ortak para birimine katıldıktan sonra rekabet gücünü kaybetmesini ve sonrasında krize girmesini anlayabilmek ticari ve ekonomik birleşmeler konusuna bakmak gerekiyor. Uluslararası ticaret kavramından, uluslararası pazarlamaya geçişte halihazırda yerel, mahalli pazarlarda olan pazarlama kavramını, uluslararası ve daha geniş boyutta ele alınıyor.
öncelikle uluslararası pazarlama faaliyeti ekonomik anlamda entegrasyona giden ülkeler arasında artış gösteriyor, sözkonusu ekonomik entegrasyon gümrük birliği, serbest ticaret anlaşması gibi çeşitli formlarda karşımıza çıkıyor.
Avrupa Birliği ve Güneydoğu Asya (ASEAN) ülkeleri arasındaki birleşmeler, sözkonusu ülkelerin entegrasyon sonucu daha çok rekabet avantajı elde ettiklerini gösteriyor. (Porter 1990). Diğer taraftan entegrasyona katılan ülkelerin birinin geleceğinin sıkıca diğerlerine bağlı olmasından olayı daha fazla ortak yönlenme ve işbirliği gerekiyor. (Kennedy,1987)
Uluslararası pazarlama ile uğraşan kişilerin karşısına sıkça çıkacak uluslararası birleşmelerin başlıca türlerini serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği, ortak pazar ve ekonomik birlik şeklinde açıklayabiliriz. Ticari birleşmeleri aşağıda aşamalar halinde gösterebiliriz.

A-) Serbest Ticaret Bölgesi: Bir veya daha çok ülke serbest ticaret anlaşması imzaladıklarında kendi aralarındaki ticarette tüm gümrük vergisi benzeri ticareti sınırlayıcı engelleri kaldırırlar. Fakat serbest ticaret bölgesine dahil olmayan ülkelere karşı herbir ülke kendi tarifesini uygulamakta serbesttir.
B-) Gümrük Birliği: Aralarında Gümrük Birliği anlaşması imzalamış olan ülkeler veya ülke grupları serbest ticaret anlaşmasında olduğu gibi kendi aralarındaki ticarette tüm sınırlamaları kaldırmakla birlikte ilave olarak birlik dışı ülkeler dediğimiz üçüncü ülkelere karşıda ortak gümrük tarifesi (OGT) uygularlar. Gümrük Birliğine en güzel örnek Türkiye ve Avrupa Birliği arasında imzalanan anlaşmadır. Türkiye ve AB arasındaki ticarette vergi ve benzeri tüm engeller kaldırıldığı gibi birlik dışı ülkelerden Türkiye’ye ithal edilen ürünlerde Türkiye, AB’nin uyguladığı OGT’yi uygulamak durumunda. Burada önemle değinilmesi gereken nokta Türkiye, AB ile tam üyelik aşamasına geçmeden gümrük birliği anlaşması imzalayan tek ülkedir. Tam üye olmadan Gümrük Birliği’ne girmenin sakıncası ise Türkiye tam üye olan rakibi konumundaki birlik üyesi ülkelerin AB (sosyal fon, tarım fonu, bölgesel gelişme fonu vd) fonlarından aldığı desteklerden yararlanamıyor ve bu durum Türkiye aleyhine olarak topluluk ülkelerine karşılıklı ticarette avantaj sağlıyor.
C-) Ortak Pazar: Gümrük Birliği aşamasından sonra gelinecek aşama ortak pazardır, oluşturulan bu tür birlikte gümrük birliğindeki malların serbest ticaretine ilave olarak entegrasyona katılan üyeler arasında emek, sermaye gibi üretim faktörleri ülkeler arasında herhangi bir sınırlama olmaksızın dolaşabiliyor.
D-) Ekonomik Birlik: Ortak pazardan daha ileri derecede birleşmeye gidildiğinde ekonomik birliğe ulaşılıyor. Burada malların ve üretim faktörlerinin serbest dolaşımına ilave olarak ulusal kanunların üretim faktörleri, mallar ve servislerin serbest dolaşımını sağlayacak şekilde uyumlaştırılması temel alınmıştır. ülkeler arasında mali ve ekonomik politikalar tarım, sosyal hizmetler, ulaşım, vergi sistemi, bölgesel kalkınma politikaları, rekabet, şirket birleşmeleri gibi konular uyumlu hale getirilir, ekonomik birliğin tam olarak işlerlik kazanabilmesi için ortak bir para birimi ve merkez bankasının oluşturulması gerekiyor. (keegan, 2005). AB ekonomik birliğe ulaşma anlamında önemli adımları gerçekleştirdi.