Uzaktan çalışma çağı başlıyor

Gürdoğan Yurtsever

“Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” 10 Mart 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı Yönetmelikte uzaktan çalışmanın usul ve esasları belirlenirken, uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler ile verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanmasına yönelik esaslara da yer verildi.

 Artan dijitalleşmenin neden olduğu ve pandeminin hızlandırıcı etkisiyle mekandan bağımsız uzaktan ve esnek çalışma uygulamaları veya hibrid modeller hızla gelişiyor. İşçi, işveren ve devletler bu yeni yaşam ve çalışma biçimine adapte olmak zorunda kalıyorlar. Pandeminin sona ermesi durumunda da bu sürecin devam edeceği öngörülüyor.

İşçinin uzaktan çalışma talebini yazılı olarak yapacak, işveren tarafından değerlendirilecek, talebin değerlendirilmesinde işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işveren tarafından belirlenecek diğer kıstaslar kullanılacak. Talebe ilişkin değerlendirme sonucu 30 gün içinde işçiye bildirilecek ve sözleşme yapılacak.

Teknolojideki hızlı gelişim ve bu nedenle giderek artan dijitalleşme, her alanda hızlı değişime neden oluyordu. İş yaşamı da bundan etkileniyor ve çeşitli uzaktan çalışma yöntemleri gelişiyordu. Başta teknoloji firmaları olmak üzere çeşitli sektörlerde bu konuda giderek artan uygulamalarla karşılaşılıyordu.

Fakat teknolojideki değişim hızıyla kıyaslandığında uzaktan çalışmanın yaygınlaşması daha yavaş gerçekleşiyordu. Pek çok firma uzaktan çalışmaya mesafeli yaklaşıyor ve gerek geleneksel, gerekse de firmaya özgü çeşitli nedenlerle çalışanlarının işyerinin ofis ve diğer fiziksel mekanlarında çalışmasını tercih ediyordu.

PANDEMİ UZAKTAN ÇALIŞMA SÜRECİNİ HIZLANDIRDI

Uzaktan çalışmanın normal gelişim perspektifinde 10-20 yıl içerisinde daha fazla yaygınlaşacağı öngörülüyordu. Fakat 2020’nin başlarından beri tüm dünyada yaşanan yeni tip coronavirus (Covid 19) salgını ve bu nedenle ilan edilen pandemi ile birlikte bu sürecin çok hızlandığı ve uzaktan çalışmanın giderek yeni normal haline geldiği görülüyor.

Pandemi ile birlikte firmalar kendilerinin de beklemediği hızla ve başarıyla uzaktan çalışma modellerine geçti. Toplantılar sanal ortamlara taşındı. Dünyada ve ülkemizde birçok büyük şirket binlerce çalışanının artık hiç ofise gelmeden uzaktan çalışacağını açıklıyor. Bu nedenle genel merkez ofislerinin çoğunu boşaltıyorlar.

UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ YAYIMLANDI

Bu gelişimin mevzuat düzenlemelerine de yansıdığı görülüyor. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından 2020 yılında Covid-19 Ortamında ve Sonrasında Uzaktan Çalışmaya ilişkin uygulama kılavuzu yayınlandı. Ülkemizde ise ilk defa 2016 yılında İş Kanunu’na uzaktan çalışma ile ilgili hükümler eklenmişti. Uzaktan çalışmanın usul ve esaslarını belirlemek için yönetmelik yayımlanması bekleniyordu. Pandemi nedeniyle uzaktan çalışmanın yaygınlaşması yönetmeliğe olan ihtiyacı daha da artırmıştı.

Bu kapsamda Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından hazırlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” 10 Mart 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı ve yayımlandığı tarihte yürürlüğe girdi. Yönetmelikte uzaktan çalışmanın usul ve esasları belirlenirken, uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler ile verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanmasına yönelik esaslara da yer verildi.

UZAKTAN ÇALIŞMAYA İLİŞKİN İŞ SÖZLEŞMESİ YAPILACAK

Yönetmelikte uzaktan çalışma “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak tanımlandı. Yönetmelik ile uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması öngörüldü.

Sözleşmede işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlerin yer alması gerekiyor.

ÇALIŞMA SAATLERİ DEĞİŞTİRİLEBİLECEK

Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçları iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanacak. Bunların kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilecek.

Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilecek. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilecek. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılacak.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ ALINACAK

İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alacak. İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacak.

Bazı işlerin özellikleri gereği uzaktan çalışma mümkün olamıyor. Bu kapsamda tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak. Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağına ilgili kamu kurum veya kuruluşunca karar verilecek.

UZAKTAN ÇALIŞMAYI TALEP EDEN İŞÇİYE 30 GÜN İÇİNDE KARAR BİLDİRİLECEK

İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilecek veya halen işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilecek. İşçinin uzaktan çalışma talep etmesi durumunda, talep yazılı olarak yapılacak, işveren tarafından değerlendirilecek, talebin değerlendirilmesinde işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işveren tarafından belirlenecek diğer kıstaslar kullanılacak.

Talebe ilişkin değerlendirme sonucu 30 gün içinde işçiye bildirilecek. Talebin kabul edilmesi durumunda sözleşme yapılacak. Uzaktan çalışmaya geçen işçi, tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilecek. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirecek. Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmayacak.

UZAKTAN VE ESNEK ÇALIŞMA KALICI HALE GELİYOR

Teknolojideki hızlı gelişim ve bu nedenle giderek artan dijitalleşmenin neden olduğu ve pandeminin hızlandırıcı etkisiyle mekandan bağımsız uzaktan ve esnek çalışma uygulamaları veya hibrid modeller hızla gelişiyor ve yeni normal haline geliyor. İşçi, işveren ve devletler bu yeni yaşam ve çalışma biçimine adapte olmak zorunda kalıyorlar. Pandeminin sona ermesi durumunda da bu sürecin devam edeceği öngörülüyor. Bu şekilde uzaktan ve esnek çalışma kalıcı hale geliyor. Bir anlamda uzaktan çalışma çağı başlıyor.

Uzaktan çalışma, hem firmalar, hem de çalışanlar açısından önemli avantajlar sağlıyor. Bununla birlikte bu çalışma metodunda iş-yaşam dengesinin korunması, iş sözleşmelerinin uyumlu hale getirilmesi, uygun araç ve gereç tahsisi, zaman ve performans yönetimi, verimlilik, işçinin uzaktan çalışma nedeniyle oluşan yeni giderlerinin işveren tarafından karşılanması, işçi sağlığı ve güvenliği, işçi-işveren iletişimi, bilgi güvenliği, eğitim ve farkındalık gibi başlıklar önem taşıyor.

Hali hazırda bu konularda çeşitli sorunlar yaşandığı görülüyor. Bu nedenle mevzuat düzenlemelerine uyum sağlanmasının yanı sıra şirketlerde bu konuda iş barışını da koruyan etkili süreçler oluşturulması gerekiyor.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com