Vergi denetiminde yapısal değişim yaşanıyor

Gürdoğan Yurtsever

Bakan onayı ile doğrudan başkanlığa bağlı olmak üzere Küçük ve Orta ölçekli Mükellefl er, Büyük ölçekli Mükellefl er, Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadele, örtülü Sermaye, Transfer Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar Grup Başkanlıkları kurulabilecek.

Bilindiği üzere Türk vergi sistemindeki denetim yapısı bugüne kadar çok başlı bir görünümdeydi. Bir yanda Maliye Bakanı’na doğrudan bağlı olarak görev yapan maliye müfettişleri ile hesap uzmanları, diğer yanda Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı olan gelirler kontrolörleri ile vergi dairesi başkanlıkları bünyesinde görev yapan vergi denetmenleri bulunuyordu. Uzun yıllardır bu çok başlı denetim yapısının birleştirilmesi tartışmaları ve derin görüş ayrılıkları söz konusuydu. Nihayet 10 Temmuz 2011 tarihindeki Resmi Gazete de yayımlanan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile vergi denetim birimleri tek çatı altında birleştirildi ve oldukça önemli bir yapısal değişiklikle bunların yerini almak üzere “Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı” oluşturuldu.

Vergi Denetim Kurulu, doğrudan Maliye Bakanı’na bağlı olarak Başkan, Başkan Yardımcıları, Grup Başkanları ve Vergi Müfettişlerinden (Vergi Başmüfettişi, Vergi Müfettişi ve Vergi Müfettiş Yardımcısı) oluşacak. Söz konusu KHK kapsamındaki değişikliklerin 31 Ekim 2011 tarihine kadar tamamlanması gerekiyor.

Bu kararname ile Maliye Başmüfettişi, Baş Hesap Uzmanı ve Gelirler Başkontrolörü kadrolarında bulunanlar Vergi Başmüfettişi kadrolarına; Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı ve Gelirler Kontrolörü ile Vergi Denetmeni kadrolarında bulunanlar Vergi Müfettişi kadrolarına; Maliye Müfettiş Yardımcısı, Hesap Uzman Yardımcısı ve Stajyer Gelirler Kontrolörü ile Vergi Denetmen Yardımcısı kadrolarında bulunanlar Vergi Müfettiş Yardımcısı kadrolarına halen bulundukları kadro dereceleriyle herhangi bir işleme gerek kalmaksızın atanmış sayıldı.

Kararnameye göre, Kurula verilen görevlerin yerine getirilmesinde, uzmanlaşma ve iş bölümünün sağlanması amacıyla uygun görülen yerlerde Bakan onayı ile doğrudan Başkanlığa bağlı olmak üzere Küçük ve Orta ölçekli Mükellefler, Büyük ölçekli Mükellefler, Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadele, örtülü Sermaye, Transfer Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar Grup Başkanlıkları kurulabilecek. Bunlar uygun görülen yerlerde ihtiyaca göre birden fazla sayıda da olabilecek.

Düzenleme uyarınca Vergi Müfettişliğine atanmış sayılanlardan bu KHK yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla; Vergi Denetmeni ve Vergi Denetmen Yardımcısı kadrolarında bulunanlar Küçük ve Orta ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığında, Maliye Başmüfettişi, Maliye Müfettişi, Baş Hesap Uzmanı, Hesap Uzmanı, Gelirler Başkontrolörü ve Gelirler Kontrolörü ile bunların yardımcılarına (stajyerler dahil) ilişkin kadrolarda bulunanlar ise diğer üç grup başkanlığında görevlendirilecekler.

Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın görevleri arasında; Vergi Usul Kanunu ve diğer gelir kanunları kapsamında vergi incelemeleri yapmak, her türlü bilgi, veri ve istatistiği toplamak suretiyle oluşturulacak Risk Analiz Sistemi üzerinden risk alanlarını tespit etmek, vergi yükümlülüklerine ilişkin ihbar ve şikayetleri değerlendirmek, vergi incelemelerinde Gelir İdaresi Başkanlığı ile gerekli eşgüdümü ve işbirliğini sağlamak, inceleme ve denetim sonuçlarını izlemek, değerlendirmek ve istatistikler oluşturmak, vergi inceleme ve denetimleri ile raporlamaya ilişkin standart, ilke, yöntem ve teknikleri geliştirmek, inceleme ve denetim rehberleri hazırlamak, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların uyacakları etik kuralları belirlemek, vergi Müfettişlerinin mesleki yeterlik ve yetkinliklerinin sağlanması ve artırılması için gerekli çalışmaları yapmak, bu amaca katkı sağlamak üzere kalite güvence sistemini geliştirerek uygulamak, performans değerlendirme sistemi oluşturmak ve Vergi Müfettişlerinin performansını bu sisteme göre değerlendirmek, Maliye Bakanı tarafından verilen teftiş, inceleme, denetim ve soruşturmaları yapmak gibi hususlar bulunuyor.

Kararname ekinde yer alan ekli listeye göre Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’na ihdas edilen kadro sayısı ise 12.687. Yine aynı KHK ile Vergi Usul Kanunu’nda yapılan değişiklikle vergi incelemesinin; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılacağı, Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanların da her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisine haiz olduğu hükme bağlandı.

Uzun yıllardır tartışma konusu olan Maliye Bakanlığı’nın merkez ve taşrada ayrı ayrı unvanlar altında yürütülen vergi denetim birimlerinin birleştirilmesi böylece gerçekleşmiş olacak. özellikle Teftiş Kurulu ve Hesap Uzmanları Kurulu gibi bugüne kadar vergi sistemimizde çok önemli işlev gören birimlerin kaldırılmaları büyük bir yapısal değişime işaret ediyor.

Temelde vergi denetimi fonksiyonu gören bu birimlerin birleştirilmesi ile çok başlılığın kalkması, merkezi koordinasyonun sağlıklı yapılabilmesi gibi çeşitli nedenlerle vergi denetiminin daha verimli, daha etkili ve etkin yapılabileceğini, böylece kayıtdışı ile mücadelede daha olumlu sonuçlar alınabileceğini belirtmek mümkün görünüyor. Bununla birlikte yapılan değişikliğin olumlu ve olumsuz yönlerini görebilmek zamanla mümkün olacak.

Gürdoğan YURTSEVER

SMMM, CFE Türkiye İç Denetim Enstitüsü
Yönetim Kurulu üyesi

yurtsever@turcomoney.com