Yatırımcılara 300 milyar liralık finansman desteği…

Adnan Yıldırım

– Kredi faizlerinin yükselmesi ve ekonomideki kaynağın daralması, ekonominin genelinde finansmana erişim sorunu yaratıyor. Ancak bu ortam, en fazla yatırımları ve yatırım kredilerini olumsuz etkiliyor. Kaynak yetersizliği, yükselen maliyetler yanında bir de vadelerin kısalması söz konusu olunca yatırım kredileri neredeyse dibe vuruyor. Oysa ekonominin büyüme hedeflerine ulaşılabilmesi için uygun maliyetli, uzun vadeli yeterli yatırım kredilerine ihtiyaç duyuluyor.

-Finans sektöründen sağlanamayan yatırım kredileri için ya doğrudan kamu kaynağı ya da bankalar aracılığıyla kamu destekli yatırım kredileri devreye alınıyor. YTAK-Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi de bu çerçevede devreye alındı. TCMB’nin 23 Kasım 2023 tarihli basın duyurusunda genel çerçevesi açıklanan YTAK yatırım kredileri aslında yeni bir kredi programı değil.

Son yıllarda finansmana erişim konusu ekonomi gündeminin başından ya da üst sıralarından hiç eksik olmadı. Konjonktüre de bağlı olarak; Türkiye ekonomisindeki gelişmelerin, ekonominin kaynak potansiyelinin ve küresel finansmana erişimle ilgili yeni düzenlemelerin de etkisiyle finansmana erişim konusundaki şikayetler değişebiliyor. Yabancı kaynak (kredi) kullanan işletmeler ve bireysel tüketiciler için finansman maliyetleri önemlidir, belirleyicidir. Sadece ticari krediler için söz konusu olan döviz kredileri ise önemli ölçüde büyük işletmeler tarafından tercih ediliyor; döviz gelirleri olsa bile (döviz kurlarındaki riskleri yönetemedikleri için) KOBİ’ler tarafından tercih edilmiyor.

İŞLETMELER, ÇÖZÜMÜ SERMAYE PİYASALARINDA ARAMAYA BAŞLADI    

Mayıs 2023 seçimleri sonrasında oluşturulan yeni ekonomi yönetimi ile birlikte değişen ekonomi politikaları ve uygulamaları çerçevesinde para politikası “parasal sıkılaştırma”ya dayalı enflasyon hedefli hale dönüştü. Arada geçen sürede kademeli artırılan TCMB faizine paralel olarak yükselen mevduat ve kredi faizleri de gün geçtikçe enflasyona yakınsıyor. Doğal olarak parasal sıkılaştırma ve yeni faiz politikası, finansmana erişimdeki düşüşe bağlı olarak finansman maliyetlerindeki artışla birlikte işletmeleri zor durumda bıraktı. İşletmeler ise çözümü, ticaretin finansmanı enstrümanlarında ya da sermaye piyasalarında aramaya başladı.

KREDİ FAİZLERİNİN YÜKSELMESİ, FİNANSMANA ERİŞİM SORUNU YARATIYOR

Kredi faizlerinin yükselmesi ve ekonomideki kaynağın daralması, ekonominin genelinde finansmana erişim sorunu yaratıyor. Ancak bu ortam, en fazla yatırımları ve yatırım kredilerini olumsuz etkiliyor. Kaynak yetersizliği, yükselen maliyetler yanında bir de vadelerin kısalması söz konusu olunca yatırım kredileri neredeyse dibe vuruyor. Oysa ekonominin büyüme hedeflerine ulaşılabilmesi için uygun maliyetli, uzun vadeli yeterli yatırım kredilerine ihtiyaç duyuluyor. Bu koşullarda finans sektöründen sağlanamayan yatırım kredileri için ya doğrudan kamu kaynağı ya da bankalar aracılığıyla kamu destekli yatırım kredileri devreye alınıyor. YTAK-Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi de bu çerçevede devreye alındı. TCMB’nin 23 Kasım 2023 tarihli basın duyurusunda genel çerçevesi açıklanan YTAK yatırım kredileri aslında yeni bir kredi programı değildir. İlk uygulama 31 Mayıs 2020 tarihli TCMB duyurusu ile Covid sürecinde başlatıldı. 60 milyar liralık ekonomiye destek paketi içinde 20 milyar liralık tutar yatırım taahhütlü avans kredisi olarak, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası aracılığıyla kullanıldırılmak üzere tahsis edildi. Kredinin faizi %7,75, vadesi 10 yıl olarak belirlendi. Yeni basın duyurusunda genel çerçevesi açıklanan kredi programının işleyişi ise bir önceki kredi programından farklı yürütülecek; yeni programda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı da devrede olacaktır.

YTAK KREDİ PROGRAMININ KAPSAMI, İŞLEYİŞİ

TCMB basın duyurusunda, (2020 yılında başlatılan) YTAK uygulama çerçevesinin yeniden yapılandırıldığı belirtilerek;

• Kredinin aracı bankalarca kullandırılacağı,
• En az 1 milyar liralık yatırım projelerine tahsis yapılacağı,
• Kredi vadesinin 10 yıl olduğu,
• Kredi faizinin; teknoloji/strateji puanı, yurtdışından sağlanan finansman oranı ve finansal sağlamlık değerlendirmesine bağlı olarak %15-30 arasında belirleneceği,
• Yıllık 100 milyar lira, 3 yılda toplam 300 milyar lira tutarında tahsisinin planlandığı,

açıklandı.

6 KRİTERE GÖRE PUANLAMA YAPILACAK 

TCMB duyurusu sonrasında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 26 Kasım 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Yatırım Projelerinin Stratejik Öncelik ve Teknik Değerlendirmesine Dair Tebliğ ile programdan yararlanacak projelerin teknik değerlendirme usul ve esasları açıklandı. Tebliğde yapılan açıklamalara göre,

• Stratejik ve proje bazlı teşvikler ile hamle programı desteklerinden yararlanan projeler ya da Tebliğin 1 nolu ekinde 284 maddede sayılan yüksek teknoloji ve orta-yüksek teknoloji ürünlerinin üretimi söz konusu olmalı,
• Üretim faaliyeti, tebliğin 2 nolu ekinde yer alan 261 teknoloji alanları arasında yer almalı
• Tebliğin 3 nolu ekine göre, “Projeyi hayata geçirmek ve hedeflenen nitelikte üretim yapabilmek için gerekli teknik yeterlilik ve kapasiteye sahip olmayan” projeler değerlendirmeye alınmayıp reddedilecek; değerlendirmeye alınacak projelerin ise “6 kriter”e göre puanlaması yapılacak, ayrıca Bakanlıkça alt değerlendirme kriterleri de belirlenecektir.
• Kredinin işleyiş sürecinde (20/Aralık/2023’ten itibaren) ilk başvuru, tebliğ ve eklerine uygun olarak projenin değerlendirilmesi için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yapılacaktır.
• Bakanlık değerlendirmesinin yer aldığı (olumlu) görüş yazısını alan (alabilen) firmalar aracı bankalara başvuru yapabilecektir.

PROGRAM HIZLI İŞLETİLİRSE DIŞ TİCARET AÇIĞI AZALTILABİLİR

Özetle, bu dönemde finans sisteminden sağlanan kredilere göre çok daha uygun faiz oranları ve daha uzun vadede kredilerin kullandırılacağı YTAK programı; ekonomik büyüme hedefleri için ihtiyaç duyulan yeni yatırımlar (özellikle de stratejik sektörlerde orta-yüksek teknoloji ve yüksek teknoloji ürünleri) için önemli bir fırsattır. Umuyorum programın tarafları olan firmalar, Bakanlık, aracı bankalar ve TCMB; yapılan duyuru ve açıklamalara uygun olarak finansman sürecini hızlıca işletebilirler ve OVP hedeflerine uygun yüksek teknolojiye dayalı katma değerli üretimde daha hızlı yol alınabilir. Programın hızlı işletilmesiyle, dış ticaret açığının düşürülmesine katkı sağlanabileceği gibi sınırlı döviz rezervimizin de yerinde kullanılması söz konusu olabilecek; 2024-26 dönemi OVP hedeflerine uygun sonuçlar alınması halinde, doğrudan yabancı sermaye ve portföy girişlerinin de olumlu etkilenmesiyle ekonominin kaynak kullanma potansiyeli artabilecektir. Uygun koşullarda yeterli iç ve dış kaynak kullanabilen Türkiye ekonomisi, KOBİ’lere dayalı dinamik yapısı ve küresel ekonomiye entegrasyonu ile daha yüksek büyüme performansı gösterecektir.

Adnan YILDIRIM 

Ekonomi Bakan Yardımcısı (2014-2015)

Türk Eximbank Genel Müdürü (2016-2019)