Yerli süper iletken elektron hızlandırıcısı devreye alındı

ANKARA (AA) – Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türk Hızlandırıcı ve Işınım Laboratuvarı'nda (TARLA) devreye alınan elektron hızlandırıcısı sayesinde elde edilecek kabiliyetlerle sağlıktan havacılığa, çevreden uzaya kadar pek çok alanda bilim ve mühendislik araştırmalarının önünün açılacağını söyledi.

TARLA Elektron Hızlandırıcısı Devreye Alma Töreni (Faz-1) Ankara Üniversitesi Gölbaşı Yerleşkesi'nde gerçekleştirildi.

Kacır, burada yaptığı konuşmada, Faz-1 20 meV (em-ivi) demet hattıyla, yerli donanım ve yetkinlikleriyle Türkiye'nin süper iletken elektron hızlandırıcı teknolojisine sahip dünyadaki 4 ülke arasında yer almasını sağlayacak tesisin ülkeye ve millete hayırlı olmasını diledi.

Bilgiyi üretme ve uygulamaya geçirme kapasitesinin geliştirilmesinde ve yüksek katma değerli ürün ve hizmetleri destekleyecek nitelikte AR-GE ve yenilik faaliyetlerinin artırılmasında araştırma altyapılarının önemine dikkati çeken Kacır, sağlık teknolojilerinden nanomalzemelere, güneş enerjisi teknolojilerinden astrofizik ve uzay gözlemlerine, birçok alanda faaliyet gösteren araştırma altyapılarını ülkenin bilim temelli kalkınmasında itici güç olarak gördüklerini dile getirdi.

Araştırma altyapılarının her birinin etkin AR-GE yönetim kapasitesine sahip, ülke için öncelikli ve kritik alanlarda araştırmalar yapan, nitelikli AR-GE personelini bünyesinde bulunduran merkezler olduklarını ifade eden Kacır, "Kamu kaynaklarıyla kurulmuş ve desteklenmeye devam eden bu ulusal araştırma altyapılarımızın ülkemizin ihtiyaç duyduğu teknoloji başlıklarında bilgi, teknoloji ve insan kaynağı geliştirme performanslarını Araştırma Altyapıları Komisyonumuz koordinasyonunda yakından takip ediyoruz." dedi.

– Araştırma altyapılarına 2,3 milyar liralık ödenek

Kacır, söz konusu komisyonun 2017'den bugüne yeterliklerini onayladığı 10 ulusal araştırma altyapısında, Türkiye'nin aydınlık geleceğine ışık tutacak 800'e yakın nitelikli AR-GE personelinin görev yaptığını ifade etti.

Araştırma altyapılarının geçen yıl 360'tan fazla proje yürüttüğünü ve 549 etki faktörü yüksek yayın gerçekleştirdiğini anlatan Kacır, yürütülen çalışmalarda 500'den fazla stajyer ve proje bursiyerinin yer aldığını bildirdi.

Kacır, bu durumun Türkiye'nin bilim ve teknoloji odaklı kalkınma yolculuğunda araştırma altyapılarının önemini gösterdiğine işaret ederek, şunları kaydetti:

"Önümüzdeki dönemde üretilen bilginin ticarileşmesine dönük çalışmalarımızı hızlandıracağız. Kamu kaynaklarını araştırma altyapılarımız bünyesinde yürütülen çalışmaların hizmetine sunmaya devam edeceğiz. 2017'den bu yana komisyonumuz onayıyla toplam 2 milyar 284 milyon lira ödenek aktardık. 2024 için 926 milyon lira ödenek tahsisi yapıldı. Bu araştırma altyapılarından biri de bugün açılışını yaptığımız TARLA. Devletimizin bugüne kadar 35 milyon avro kaynak tahsis ettiği TARLA, süper iletken hızlandırma teknolojisini kullanarak elektron hızlandırma kabiliyetini ülkemize kazandırdı."

– "TARLA bilimsel çalışmaların önünü açacak"

TARLA'nın yaptığı bilimsel çalışmaların "en küçüğün doğası"nı anlatacağını, dolayısıyla "en büyüğün" işleyişi hakkında ipuçları vereceğini belirten Kacır, şu değerlendirmede bulundu:

"Işık hızında elektronların üretimi gibi sahip olduğu teknoloji altyapısı ve yeteneğiyle TARLA, uygulamalı temel bilim ve mühendislik dallarında araştırmaların önünü açacak. Özellikle elektron hızlandırıcısıyla radyasyon yönetiminde elde edeceğimiz bilgi birikimi ve kabiliyetler, sağlık gibi birçok öncelikli alanda ulusal ihtiyaçlarımıza cevap verecek. Kanser hastalarının tedavilerinde önemli bir aşama olan ve 'ışınlama tedavisi' olarak bilinen tıbbi yöntemin temelinde, hızlandırıcı teknolojilerle geliştirilen ve kanserli bölgelere yüksek hassasiyetle radyasyon verilmesine imkan tanıyan 'medikal linak' sistemleri yer alıyor. TARLA artık yerli medikal linak tasarımı ve üretimini yapabilecek ulusal bir araştırma tesisi haline gelecek. Hızlandırıcımızda, ayrıca havacılık ve uzay sanayisinin ihtiyaç duyduğu yüksek radyasyon ve ısı gibi zorlayıcı dış faktörlere dayanıklı özgün malzemelerin ülkemizde test edilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesinde yararlanılabilecek. Devreye aldığımız elektron hızlandırıcısı tüm fazlarıyla tamamlandığında parçacık fiziği, nükleer fizik, biyoteknoloji ve nanoteknoloji, genetik, malzeme, endüstri, metroloji, çevre, kimya, ilaç, maden, enerji, savunma, uzay, iletişim gibi pek çok alanda araştırma, eğitim ve uygulama imkanı sağlayacak."

Kacır, Türkiye'nin, öncül teknolojilerin geliştirilmesi için altyapı imkanı sağlayacak olan yüksek teknolojiye sahip tesisin kurulumunun en kritik aşaması olan Faz-1 elektron hızlandırıcısının devreye alınmasıyla hızlandırıcı teknolojilerine dayalı bilimsel kapasitesinin gelişimi için önemli bir eşiği aştığını söyledi.

– "AR-GE çalışmalarına hız kazandıracağız"

TARLA bünyesinde araştırmacıların halihazırda 2'si Avrupa Birliği (AB), 9'u da TÜBİTAK destekli olmak üzere 11 proje yürüttüğünün altını çizen Kacır, Ürdün'de yer alan ve Orta Doğu'nun sinkrotron tesisi barındıran ilk büyük uluslararası araştırma merkezi SESAME'de, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunca (TENMAK) sürdürülen projede, Türk x-ışını demet hattının üretim, kurulum ve ilk işletim sürecinin tamamının TARLA tarafından yürütüldüğünü dile getirdi.

Kacır, TARLA'nın hızlandırıcısının tam kapasiteyle devreye alınması için tüm gerekli desteği sağlamaya devam edeceklerini belirterek, "Yürütülen öncül ve özgün AR-GE çalışmalarına hız kazandıracağız. Enerji hesaplamalarından güvenliğe pek çok alanda kamu, özel sektör ve üniversitelerimizle yürütülecek nitelikli projelerle, yayın ve patent sayılarımızı artıracağız. TARLA, bünyesindeki karakterizasyon, lazer, çevre ve biyoteknoloji laboratuvarıyla Türk bilimine katkı sağlamak için çalışmalarına devam edecek, kendi öz yeterliliğini sürdürebilir hale getirecek." diye konuştu.

Milli Teknoloji Hamlesi vizyonu doğrultusunda, bugün açtıkları merkez gibi yeni araştırma altyapılarıyla teknolojinin takipçisi değil, teknolojiye yön veren bir ülke olma yönündeki kararlılıklarını sürdüreceklerini vurgulayan Bakan Kacır, "Bilime ve bilimsel araştırmalara en üst düzeyde kıymet vermeye devam ederek, ülkemizin kritik teknolojileri milli olarak geliştirebilmesi, yüksek teknoloji alanlarında rekabetçi ürün ve hizmetler sunması için sahip olduğu yetkinlikleri daha ileriye taşıyacağız." ifadelerini kullandı.

Kacır, bilim insanlarının, Türkiye'deki uygun şartlar ve desteklerle bilim dünyasında öncü ve yenilikçi çalışmalarıyla adlarından söz ettirmeye devam edeceklerini de söyledi.

Türkiye'de bilimsel araştırma kapasitesini geliştirmek üzere hayata geçirdikleri her bir yatırımı, her bir projeyi bu inançla gerçekleştirdiklerini vurgulayan Kacır, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:

"Bundan sonra da aynı inanç ve kararlılıkla yolumuza devam edeceğiz. Bütün bu kritik altyapıların Türkiye'ye kazandırılmasında ve Cumhuriyetin ikinci asrını Türkiye Yüzyılı yapma yolunda bilim temelli kalkınma çalışmalarımıza en güçlü şekilde destek veren, bizleri cesaretlendiren Cumhurbaşkanı'mız Recep Tayyip Erdoğan'a şükranlarımızı sunuyoruz. Onun güçlü ve sağlam iradesi olmasaydı Türkiye'nin bu asırlık atılımları gerçekleştirmesi mümkün olmazdı."