Yeşil finans, sürdürülebilirlik ve bir öneri…

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

-İklim değişiklikleri konusundaki farkındalık arttıkça, sürdürülebilir finansa olan ilgi de arttı. Dünyada ilk olarak yeşil finans ihraçları ile kendini gösteren kavram, ihraççılar için yeşil finans pazarındaki büyüme ve yeşil tahvillerin piyasaya sürülmesi ile güç kazandı. Avrupa Yatırım Bankası ve Dünya Bankası tarafından ilk yeşil tahvilin ihraç edildiği 2007 yılından 2022 yılına kadar, pazar 200 milyar dolardan fazla büyüdü.

-Yeşil finans pazarının yarısından fazlası ABD, Çin ve Fransa’ya ait. Yeşil tahvillerin hız kazanmasıyla, hem hükümet hem de ticari kuruluşlar fırsatları araştırmaya ve sosyal ve sürdürülebilirlik faktörlerini dahil ederek tahvil portföylerini çeşitlendirmeye başladı.  Yatırımları kolaylaştırabilecek ve yeşil projelerin gelişimini teşvik edebilecek finansal araçlara ve hizmetlere artan bir oranda ihtiyaç var. Sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için blokzincir gibi yenilikçi teknolojilerin teşvik edilmesi önem arz ediyor.

Sürdürülebilirlik, kaynakların sömürülmesi, yatırımların yönü, teknolojik gelişmenin yönlendirilmesi ve kurumsal değişimin uyum içinde olduğu ve insan ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılayabilme potansiyelinin hem günümüzde hem de gelecek için korunduğu dengeli bir ortamda değişimin sağlanması olarak tanımlanabilir (Globalfootprints, 2019). Başka bir ifadeyle sürdürülebilirlik, ortak bir idealin arayışıyla karakterize edilen sosyo-ekolojik bir süreç olarak da tanımlanabilir (Wandemberg, 2015). Sürdürülebilir kalkınma ise bizi sürdürülebilirliğin son noktasına götüren bütünsel yaklaşım ve zamansal süreçleri ifade eder (Shaker, 2015). Bugünün ihtiyaçlarını, gelecek kuşakların da kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeden karşılamaktır (UNWCED, 1987). 2005 yılındaki Dünya Sosyal Gelişme Zirvesi’nde sürdürülebilir kalkınmanın ekonomik, sosyal ve çevresel olmak üzere üç temel sürdürülebilir kalkınma hedefi olduğu ortaya konuldu (UN General Assembly, 2005). Ancak son yıllarda sosyal hedefler de kendi içerisinde politik ve kültürel olmak üzere iki kategori içerisinde ele alınmaya başlanıldı (James ve Magee, 2016). Sürdürülebilir kalkınmanın temeli ise, finansal sürdürülebilirliktir.

YEŞİL TAHVİL PAZARI 2007’DEN 2022’YE KADAR 200 MİLYAR DOLARDAN FAZLA BÜYÜDÜ

Ağustos 2018’de iklim değişikliği ile savaşmaya hemen başlanması gerektiği konusunda protestoları ile gündeme gelen 20 yaşındaki İsveçli genç aktivist Greta Thunberg “iklim için okul grevi” kampanyası ile dünya medyasının ilgisini yoğun şekilde sürdürülebilirlik kavramına çekti. 2023 yılına gelindiğinde küresel olarak yatırımcıların dikkati iklim değişikliği riskleri ve düşük karbonlu ekonomiye geçiş konusuna artan oranda yöneldi. İklim değişiklikleri konusundaki farkındalık arttıkça, sürdürülebilir finansa olan ilgi de arttı. Uzmanlar tarafından tanımlanan sürdürülebilir finans, çevresel, sosyal veya yönetişim kriterlerini işletme veya yatırım kararlarına entegre eden bir finansal hizmet şeklidir. Dünyada ilk olarak yeşil finans ihraçları ile kendini gösteren kavram, ihraççılar için yeşil finans pazarındaki büyüme ve yeşil tahvillerin piyasaya sürülmesi ile güç kazandı. Avrupa Yatırım Bankası ve Dünya Bankası tarafından ilk yeşil tahvilin ihraç edildiği 2007 yılından 2022 yılına kadar, pazar 200 milyar dolardan fazla büyüdü. Pazarın dağılımına bakılacak olursa yarısından fazlasının ABD, Çin ve Fransa’ya ait olduğu görülüyor. Yeşil tahvillerin hız kazanmasıyla, hem hükümet hem de ticari kuruluşlar fırsatları araştırmaya ve sosyal ve sürdürülebilirlik faktörlerini dahil ederek tahvil portföylerini çeşitlendirmeye başladı.

KÜRESEL YEŞİL FİNANS PİYASASI, YELİŞ TAHVİLLERLE ÖNEMLİ BİR BÜYÜME ORTAYA KOYDU

Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak ve yeşil ekonomiye geçiş için, üretim ve finans sektörünün tüm paydaşlarının birlikte harekete geçmesi büyük önem taşıyor. Harekete geçmenin sözde değil, etkin bir şekilde yürütülebilmesi ise ancak, finansal sistemin sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi hedefleriyle uyumlu hale getirilmesiyle sağlanabilir. Sürdürülebilir bir yeşil finans, çevre, finans ve yatırım arasındaki etkileşimle ilgili faaliyetleri kapsayan bu uyumun sonucunda sağlanabiliyor. Küresel yeşil finans piyasası, toplam yeşil finansın çoğunu oluşturan yeşil tahvillerle önemli bir büyüme ortaya koydu. Yeşil finans yatırımları, yenilenebilir enerji, ulaşım, binalar ve atık yönetimi gibi çeşitli sektörleri hedef alıyor.

Çevreye verdiğimiz zarar geri dönülemez noktaya yaklaştıkça, dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, finansal nakit akışlarını çevresel hedefleri destekleyen yatırımlara yönlendirmeye daha fazla özen göstermeye başladılar. Gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke ulusal çevresel hedefleri faaliyetleri tanımlayarak somutlaştırmaya çalışıyor. Ancak, tanımlarda netlik ve yeknesaklık olmaması yeşil finansmanın uluslararası alanda ölçeklendirilmesini engelledi.

MALTEPE ÜNİVERSİTESİ İLE KATAR HAMAD BİN KHALİFA ÜNİVERSİTESİ ARASINDA İŞBİRLİĞİ

Bu yeknesaklığın sağlanması ve yeşil teknolojilerin ticarileştirilmesi adına bir öneri olarak bugünlerde, Maltepe Üniversitesi ve Katar Hamad Bin Khalifa Üniversitesi birlikte işbirliği içerisinde, bir ortak araştırma projesi ortaya koyduk. Üretilen yeşil enerjinin blokzincir teknolojisi ile kayıt altına alınarak dijital ortamda ortak bir fiyatlama ve takas mekanizmasının yaratılması, enflasyon, üretim ve kullanımda verim kaybının engellemesi, sürdürülebilir kalkınma çabalarına yardımcı olmada önemli bir potansiyele sahiptir.

BLOKZİNCİR GİBİ YENİLİKÇİ TEKNOLOJİLERİN TEŞVİK EDİLMESİ LAZIM

Bu konuda yürütülen araştırmaların bir parçası olarak, yatırımları kolaylaştırabilecek ve yeşil projelerin gelişimini teşvik edebilecek finansal araçlara ve hizmetlere artan bir oranda ihtiyaç var. Özellikle sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için blokzincir gibi yenilikçi teknolojilerin teşvik edilmesi önem arz ediyor. Merkezi olmayan, güvenli ve şeffaf yapısıyla blokzincir teknolojisi, yeşil ekonomiyi desteklemede çok önemli bir rol oynayabileceği düşünülüyor.

KİTLE FONLAMASI, KRİPTO PARA, NFT VE DİJİTAL MUTABAKAT SİSTEMİ YEŞİL FİNANSMANI KOLAYLAŞTIRIR

Diğer yandan yeşil finans sektörünün karşılaştığı başlıca zorluklardan bir diğeri de yeşil enerjinin ticarileştirilmesidir. Bu nedenle yenilenebilir enerjinin benimsenmesini teşvik etmek ve yeşil finans ve blokzincir teknolojisinden yararlanarak sürdürülebilir bir ekonomiye geçişi kolaylaştırmak üzerinde çalıştığımız projenin ana amaçlarından birisidir. Projede, araştırmaya dahil edilecek kitle fonlaması, kripto para, NFT ve dijital mutabakat sistemi, yenilenebilir enerji programlarını kapsayan yeşil ekonomide finansmanı ve ticareti kolaylaştıracaktır. Proje, blokzincir yeşil ekonominin büyümesini ilerlettiği çeşitli yolları keşfederek yeşil enerji, yapay zeka ve ticarileştirmeye odaklanıyor. Önerilen çözümler, karbon ayak izini azaltmaya, düşük karbonlu bir ekonomiye geçişi teşvik etmeye ve ülkenin sosyo-ekonomik gelişimini ilerletmeye yardımcı olarak İstanbul’u sadece bir finans merkezi değil, küresel olarak yeşil finansın da merkezi olarak konumlandıracaktır.

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Maltepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı

yazici@turcomoney.com